Britaniya, Buyuk Britaniya va Shimoliy Irlandiya Qoʻshma Qirolligi

II Jahon Urushi[править | править код]
Metropoliyaga urush eʼlon qilinishi yana avtomatik tarzda uning koloniyalariga oʻz taʼsirini koʻrsatdi, shu jumladan Hindistonga ham. Lekin bu safar dominionlarda urushga kirishdan bosh tortish huquqi bor edi. Ular ichida Kanada, Avstraliya, Yangi Zelandiya va Janubiy Afrika baribir urushga qoʻshilishdi. Irlandiya esa urushga qoʻshilmay butun II Jahon Urushi davomida betaraflikni saqladi.

Avstraliya yapon bosqinini kutmoqda
1940-yilda Fransiya qulagach Imperiya 1941-yilda urushga SSSR qoʻshilguncha Germaniya va uning ittifoqchilariga qarshi bir oʻzi qolib ketdi. Britan bosh vaziri Uinston Cherchill amerika prezidenti Franklin Ruzveltdan faol tarzda harbiy yordam soʻragan. 1941-yilda ikki davlat Atlantika xartiyasini imzolashdi. Bu xartiya barcha koloniyalarga ozodlik berdi.
Yaponlar hujumi ostida qolgan Avstraliya va Yangi Zelandiya Britaniya oʻz imperiyasini himoya qila olmasligini tushuna boshlashdi. Bu ularni AQSh bilan yaqin aloqalar oʻrnatilishiga turtki berdi. 1951-yilda Avstraliya, Yangi Zelandiya va AQSh oʻrtasida ANZUS pakti imzolanishiga olib keldi.
Dekolonizatsiya va „Ikkinchi imperiyaning qulashi“ (1945—1997)[править | править код]
Britaniya Imperiyasi II Jahon Urushida gʻalaba qozonishdi, ammo urush natijalari imperiya uchun juda vayronkor boʻldi. Yevropa vayonalarga aylanib, kuchlar balansi oʻtgan AQSh va SSSR armiyalari tomonidan egallab olingan edi. Buyuk Britaniya 3,5 mlrd. dollar miqdoridagi amerika qarzi yordamida qutulgan inqiroz yoqasiga kelib qoldi. Bu qarzning ohirgi foizlari 2006-yilda toʻlandi.
Koloniyalardagi antikolonial harakatlar tez kuchaydi. AQSh va SSSR oʻrtasida boshlangan Sovuq urushga qaramasdan, ikki davlat ham yevropa kolonializmiga qarshi edi. Bu davrga mos boʻlgan „oʻzgarishlar shamoli“ atamasi imperiyaning sanoqli kunlari qolganligini bildirardi. Fransiya va Portugaliya oʻz imperiyalarini saqlab qolish uchun qimmat va foydasiz urushlarni boshlagan bir paytda, Buyuk Britaniya oʻz koloniyalaridan ularni stabil kommunizm tarafdori boʻlmagan hukumatlarga topshirib ketishni tanladi. 1945-1965-yillarda metropoliyadan tashqaridagi imperiya aholisi 700 mln.dan 5 mln.ga tushdi.