|
ANNOTATION - The master's dissertation studied the effect of bentonites available in Uzbekistan to improve the physicochemical and product properties of ammonium nitrate. In order to carry out work in this direction, first of all, a review of the literature was carried out, based on the review of the literature, the relevance and necessity of the topic was determined. The study describes in detail the research methods, sources of verification, directions of analysis. The category of bentonites available in Uzbekistan includes bentonitesoils grown in nature in Shafirkan district of Bukhara region. Initially, the main properties and characteristics of this soil were studied. This soil base has been used to improve the properties of ammonium nitrate and some positive research results have been obtained.
Мундарижа Ишнинг амалий аҳамияти: - Мавзу бўйича таклиф этилаётган, олға сурилаётган янги технологияларни ўрганиш ва ишлаб чикаришдаги амалий аҳамиятини исботлайдиган илмий янгиликни, тадқиқотнинг амалий аҳамиятини, муаммони тадқиқ этиш илмий услубларини аниқлаштириш, назарий асосларини ўрганиш, терминологиясини аниқлаш, асосий тушунчаларни таҳлил этиш, солиштириш, классификациялаш, умумлаштириш ва бошқалар орқали муаллифлик изоҳлари бериш, асосий омиллар ва методологик тамойилларни аниқлаш.
АДАБИЁТЛАР ШАРҲИ - Бугунги кунда аммиакли селитра асосидаги энг кенг тарқалган ўғит турларидан бири қишлоқ хўжалигида кенг қўлланиладиган калций аммиакли селитра (CАС) бўлди ва Европанинг бир қатор мамлакатларида аммиакли селитрани тўлиқ алмаштирди. Дунёда CАС ишлаб чиқариш қувватининг улуши тахминан 7% га баҳоланмоқда [5]. Бутун дунёда азот миқдори 20-33,5% бўлган CАС ни 42 та компания ишлаб чиқаради ва етказиб беради, шулардан 31 таси Европада [6, 7].Россияда уни Ангарск минерал ўғитлар заводи, Куйбейшевский Азот, Дорогобуж, Невинномйсскй Азот ва Новомосковск Азот ишлаб чиқаради.
- Аммоний нитратга қўшимча сифатида оҳактошнинг кучли томонлари:
- - оҳактошнинг нисбатларини тартибга солиш имконини беради: NН4NО3 таркибида NН4NО3 нинг кенг доирада 60-75% гача камайиши билан;
- - таркибида ва тупроқ таркибидаги оксидловчини ўз ичига олган асосий озуқавий таркибий қисмлардан иборат бўлган агрокимёвий қимматли ўғитлар олиш;
- - материалнинг арзонлиги ва мавжудлиги (табиий оҳактошнинг катта ҳажмдаги ишлаб чиқарилиши).
- Аммо калций аммоний нитратининг камчиликлари мавжуд:
- - ўсимликларнинг озиқланиши учун энг муҳим бўлган учта элементдан (азот, фосфор, калий) CАС, АС каби, фақат битта озуқани ўз ичига олади - азот, бу унинг агрокимёвий қийматини пасайтиради;
- - инерт ноорганик моддалар - калций карбонат киритилиши туфайли CАС таркибида азот миқдори (16-26%) АС (35%) га қараганда паст, шунинг учун у озуқавий қиймати бўйича иккинчисидан кам;
- - макроэлементлар - калций, оҳак-аммиакли селитрада сувда эримайдиган шаклда бўлган ўсимликлар учун қўшимча озуқа моддаси;
- - CАС олиш усуллари анча мураккаб, чунки оҳактош ёки бўрни майдалаш, эритманинг бир хил аралашмаси ёки оҳактош ёки бўр билан АС нинг концентрланган эритмасини олиш ва ингибиторлардан фойдаланиш талаб этилади.
- Аммо ҳар қандай ҳолатда CАС кислотали муҳитга эга бўлган тупроқларда қўлланилади. Бу Ўзбекистоннинг нейтрал ва ишқорли тупроқларида самарасиз. Аммиакли селитранинг портлаш хавфи муаммосини ҳал қилиш учун энг катта умид фосфорли қўшимчалар билан таъминланади. Фосфор кислоталар ва уларнинг тузларидан қўшимчалар сифатида фойдаланиш илмий ва амалий қизиқиш уйғотади, улар сиз билганингиздек, турли соҳаларда энг кўп қўлланилади. Бошқа томондан, олдиндан белгиланган миқдорда киритилган фосфор нафақат ҳосил бўлган нитратнинг физик хусусиятларини яхшилайди, балки муҳим озуқа сифатида ҳам хизмат қилади. 2002 йилда "Череповетскй Азот" АЖ селитра эритмасига 11% N ва 37% P2О5 ўз ичига олган ва суперфосфорит кислотадан олинган суюқ комплекс ўғитни киритиш орқали 32% N ва 5% P2О5 аммиакли нитрат ишлаб чиқаришни бошлади. Завод ишчилари ушбу стабиллашган аммиакли селитрани НАрФУ (мураккаб азот-фосфат ўғитлари) деб номлашди.
- 2001 йилда аммиакли селитра асосида азот-фосфорли ўғитларни саноат ишлаб чиқаришни ўзлаштирган биринчи корхоналарда фосфор таркибидаги хом ашё сифатида экстракцион фосфор кислотаси ёки ушбу кислотадан моно-аммоний фосфат эритмаси ишлатилган [8-10]. Бундай ҳолда дуч келадиган қийинчиликлар:
- - суюқлик ва газ интерфейсида фосфор кислотаси таркибидаги фторнинг ҳатти коррозияси;
- - ускунани темир, алюминий, магний, калций тузлари билан тўсиб қўйиш ва кўпайтириш.
Do'stlaringiz bilan baham: |
