Bulutli hisoblash

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI AXBOROT TEXNOLOGIYALARI VA
KOMMUNIKATSIYALARINI RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI
MUHAMMAD AL – XORAZMIY NOMIDAGI
TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI
“BULUTLI HISOBLASH”
fani

1. 
   Fanning o’quv dasturi (Namunaviy va ishchi).
   

2. 
   Har bir mavzu uchun o’quv-metodik material:
   

Annotatsiya: Bu ma'ruza doirasida: taqsimlangan ma'lumotlarni qayta ishlash, bulutli hisoblash, "bulut" ma'lumotlar, o'z-o'zini o'rganish uchun materiallar ro'yxati tushunchalari muhokama qilinadi. Bulutli hisoblashni ko'rib chiqish uchun oldin, taqsimlangan ma'lumotlarni qayta ishlash usulini bilib olish zarur. Taqsimlangan ma'lumotlarni qayta ishlash - dastur tizimlari guruhini ifodalaydi. Shunday qilib, foydalanuvchi aslida bir necha o'zaro bog'liq tizimlar joylashgan amaliy jarayonlar bilan ishlash mumkin.
Bulutli hisoblash parallel hisoblash tizimlarida bir necha kompyuterlar kombinatsiyasiga asoslangan yirik hisoblash kuchi hisoblanib, murakkab muammolarni hal qilish yo'lidir. Bulutli hisoblash tarixiga misol sifatida Frantsiya hukumati Baron Gaspard de Prony da fransuz matematigi topshirgan vazifasidan kelib chiqqan. Uning rahbarligida ish metrik tizimiga o'tish munosabati bilan, logarifmik va trigonometrik jadvallarni ochib berish bilan boshlandi. Katta miqdordagi hisoblashni amalga oshirish uchun ko’p vaqt zarur edi. De Prony hisoblash jarayonida mehnat taqsimoti g'oyasini ilgari surib, ijrochilar uch darajaga ajratdi:

1. 
   eng past darajasi - hisob odamlari- (kompyuterlar), faqat raqamlarni kiritish kerak edi;
   
2. 
   o'rtacha - muayyan muntazam hisoblash jarayonini tashkil etiladi "texnologiya";
   
3. 
   eng yuqori darajasi - matematika, dasturiy ta'minot tayyorlash va natijalarini umumlashtirish.
   

Taqsimlangan ma'lumotlar qayta ishlash xususiyatlari
Taqsimlangan ma’lumotlarni qayta ishlash mohiyati shuki: foydalanuvchi va amaliy dasturiy ta'minot masofadan aloqa kanallari orqali biror amal bajarishi mumkin, deb hisoblanadi.Taqsimlangan ma'lumotlarni qayta ishlash muhitining bir qismi bo'lgan kompyuterlar serverlar va mijozlardir. Birinchi, ikkinchi hisoblash resurslarini taqdim etadi. Tarqalgan muhit tarmoq operatsion tizimi tomonidan nazorat qilinadi. Bundan tashqari, bu tashqi muhitga tarqalgan biror ma'lumotlar bazasi mavjudligini nazarda tutadi va bu ma'lumotlar bazasini boshqarish uchun uskunalar talab etiladi¹.
Taqsimlangan axborotga ishlov berish tizimining afzalliklari:

• 
  foydalanuvchilarning bir qator xizmat qilish qobiliyati;
  

qayta ishlash va mahalliy bazalarni saqlash va tarqatish orqali, markazlashgan ma'lumotlar bazasi bilan bog’liq muammolarni olib tashlash;

• 
  foydalanuvchilar tarmoq bo'ylab resurslarini hisoblash uchun kiritishni ta'minlash;
  
• 
  tarmoq foydalanuvchilari orasida ma'lumotlarni simmetrik almashinuvini ta'minlash.
  

Ma'lumotlar tarqatish uslubiga qarab, ma'lumotlarni tashkil etishning quyidagi usullari mavjud:

• 
  markazlashgan;  markazlashmagan;
  
• 
  aralash.
  

Markazlashtirilgan ma'lumotlar bazasi. Amalga oshirish nuqtai nazaridan oddiy ko’rinishdagi malumotlar bazasidir. Tashkiliy va foydalanish tarafidan server tomonidan tartibga solinadi va kirish faqat bitta markaziy ma'lumotlar bazasi orqali amalga oshiriladi. Ayni paytda bu kompyuter algoritmlarini oddiy foydalanuvchilar ixtiyoriy foydalanishi uchun imkoniyatlarni oshirish istiqbolli sanaladi. Bu usulning afzalligi: amalga oshirish va qo'llab-quvvatlash uchun qulaylik; kamchiligi - parallel qayta ishlashni cheklash, barcha so'rovlar bitta serverga yuboriladi. Bu yondashuv ko'pincha bitta mantiqiy ma'lumotlar bazasi tomonidan tarqatiladigan bo'lishi zarur. Har bir mijoz bazasiga yoki butun bazasini (replika) nusxasi ikki qismli hisoblanadi, o'z local bazasiga, kirish imkoniyatiga ega, ikkinchi ifodasi, har bir mijoz bazasi takrorlanishiga olib keladi. Ma'lumotlar bazasining individual qismlari nusxalarining mavjud bo’lishiga ruxsat etilmaydi. Bu usulning afzalliklari:

• 
  Murojaatlar o'tkazgan vaqtni qisqartiradi, mahalliy bazasini ta’minlaydi;
  
• 
  ma'lumotlar mavjudligi ko'paydi;
  
• 
  ma'lumotlar ishonchliligi ortdi;
  
• 
  bir server xatosi aniqlansa, tizimini qisman tuzatish mumkin.
  

Kamchiliklari:

• 
  so'rovlarni yoki kutish vaqtini oshiradi, barcha serverlarga kirishni talab talab qilishi mumkin;
  
• 
  ma'lumotlar bazasida ma'lumotlarni saqlash haqida ma'lumot bo'lishi kerak.
  

Bu tizim ikki yo'l bilan unifikatsiyani nazarda tutadi. Ma'lumotlar tarmog'ida qayerda joylashtirilganligi haqida ma'lumot olish uchun talab bor. Bir butun sifatida bazasini mustahkamlash uchun zarur xotira sig'imi va har bir server uchun zarur bo'lgan xotira miqdori o'rtasida murosaga erishish. Bunda parallel qayta ishlash oson tashkil etiladi. Shu bilan birga, xotira ishonchliligi va ishlash talablari kabi muammolar saqlanib qoladi. Bu yondashuv amalga oshirilish mumkin, faqat saqlash yaxlitligi va ma'lumotlar xavfsizligini ta'minlaydigan tarmoq ma'lumotlar bazasi hosil qilish orqali.²