Buqalamun: hikoyalar. / Anton Chexov. T.: Yangi

Abdulla Qahhor
tarjimasi
SEMIZ VA ORIQ
Nikolayev temir yo‘lining vokzalida ikki osh-
na uchrashib qolishdi. Biri semiz, biri oriq. Se-
miz hozirgina vokzalda ovqat yegan – yog‘liq labi 
pishgan olchaday yaltirab turipti. Undan xeres 
vinosi va xushbo‘y atirning hidi kelar edi. Oriq 
esa vagondan hozirgina tushgan va jomadon, 
tugun, kartonlar ko‘tarib olgan edi. Undan dud-
langan go‘sht va qahva hidi kelar edi. Uning 
orqasida oriq, cho‘ziq yuzli xotini, qisiq ko‘zli, 
novcha – gimnaziyada o‘qiydigan o‘g‘li turishipti.
– Porfiriy! – dedi semiz, oriqni ko‘rib. – Sen-
misan! Bo‘talog‘im! Necha-necha yoz, necha-
necha qishlar o‘tib ketdi!
– E! – dedi oriq hayron qolib. – Misha! Bi-
rodarim! Qadrdonim. Xo‘p eson-omon bormisan?
Oshnalar qayta-qayta uch martaba og‘iz-bu-
run o‘pishgandan keyin yoshli ko‘z bilan bir-bir-
lariga tikilishdi. Ikkovi ham o‘zida yo‘q xursand 
bo‘lib dovdirab qoldi.
– Azizim! – dedi oriq og‘iz-burun o‘pishgan-
dan keyin. – Buni qara-ya! Xo‘p uchrashib qol-
dik-da! Qani menga tuzukroq qara-chi! Hali 
ham o‘sha ilgarigidek, chiroyliksan-a! Hamon 
o‘shanday jonon, olifta! Obbo sen-ey! Xo‘sh 

---

Anton Chexov
34
qalaysan? Boyidingmi? Xotin oldingmi? Men 
uylandim, mana... Bu xotinim, Luiza Vansen-
bax... Lyuteran mazhabida... Bu esa o‘g‘lim 
Nafanail, uchinchi sinfda o‘qiydi... Nafanail, 
bu kishi mening qadrdon do‘stim, gimnaziyada 
birga o‘qiganmiz.
Nafanail biroz o‘ylab turib, shapkasini boshi-
dan oldi.
– Gimnaziyada birga o‘qiganmiz, – dedi oriq 
davom etib. – Esingda bormi, seni nima deb 
kalaka qilishar edi? Hukumat kitobini papiros 
bilan kuydirganing uchun seni Gerostrat
1
 deb 
kalaka qilishar edi. Men chaqimchi bo‘lganim 
uchun  Efialt
2
 deb kalaka qilishardi. Ha-ha... 
Bola edik! Tortinma, Nafanya! Yaqinroq kel... 
Bu mening xotinim Vansenbax... O‘zi lyuteran... 
Nafanail bir oz o‘ylab turib, o‘zini otasining 
orqasiga oldi.
– Xo‘sh, ishlar qalay, do‘stim? – dedi semiz, 
do‘stiga sevinchli nazar tashlab. – Biron joyda 
xizmat qilasanmi? Kattaroq amalga mindingmi?
– Xizmat qilaman. Ikki yildan beri kichik zo-
bitman, Stanislav
3
 oldim. Maoshning mazasi 
yo‘q... Sadqayisarku-ya! Xotinim musiqadan 
dars beradi, men uyda yog‘ochdan portsigar 
qilib sotaman. Juda g‘alati portsigarlar yasay-
man. Bittasi bir so‘m. Ulgurji oladigan odamga 
arzonroq qilib beraman. Sababi tirikchilik-da. 
1
 Gerostrat  – Yunon afsonasining qahramoni. Nom chiqa-
rish uchun ma’buda Diananing ibodatxonasiga o‘t qo‘ygan.
2
  Efialit  –  Bu  ham  afsona  qahramoni.  U  Eron  qo‘shiniga 
tog‘dan o‘tgani yo‘l ko‘rsatib, vatandoshlariga xiyonat qilgan.
3
 Unvon.

---

Buqalamun
35
Departamentda xizmat qilar edim, shu mah-
kama bo‘yicha bu yoqqa ishlar mudiri bo‘lib 
keldim... Shu yerda xizmat qilaman. Xo‘sh, 
sen-chi? Harbiy maslahatchi bo‘lgandirsan, 
deyman? A?
– Yo‘q, azizim, yuqoriroqdan kelaver, – dedi 
semiz. – Men maxfiy maslahatchi bo‘lib qoldim... 
Ikkita yulduzim
1
 bor.
Birdaniga oriqning rangi oqarib ketdi, toshday 
qotib qoldi, lekin sal o‘tmay yuzi tarvayib, kuy-
dirgan kalladay irjaydi; xuddi yuz-ko‘zidan uch-
qunlar yog‘ilayotganga o‘xshar edi. O‘zi qo‘nish-
di, bukchaydi... jomadoni, tuguni va kartonlari 
ham burishib qolganday bo‘ldi... Xotini 
ning 
cho‘ziq yuzi yana ham cho‘zildi; Nafanail g‘oz tu-
rib, mundirining hamma tugmalarini soldi...
– Men, janobi oliylari... Ko‘p yaxshi!.. Bo-
laligingdan beri do‘st bo‘lib yurgan kishing 
shunday martabaga yetsa! Hi-hi!
– Qo‘ysang-chi! – dedi semiz aftini burishtirib. 
– Bu gaplarning nima keragi bor? Birga, ko‘rpa 
tepishib katta bo‘lgan odamlarmiz, muncha ehti-
rom-u qo‘l qovushtirishning nima keragi bor?!
– Qo‘l qovushtirmasdan bo‘lar ekanmi... 
Nainki... – dedi oriq yana ham qo‘nishib, – ja-
noblarining nazari marhamatlari!.. Go‘yoki obi 
hayot... Bu janobi oliylari, o‘g‘lim Nafanail... xo-
tinim Luiza, lyuteran, bir daraja...
Semiz unga qarshi nimadir demoqchi edi, 
uning yuzidagi ortiq darajada bo‘lgan mutelik, 
xokisorlik alomatlari ensasini qotirib yubordi. 
U o‘girilib, xayrlashgani qo‘l uzatdi.
1
 Unvon.

---

Anton Chexov
36
Oriq butun vujudi bilan ta’zim qilib xayrlash-
di va beo‘xshov hi-hiladi. Xotin iljaydi. Nafanail 
tavoze bilan qadam tashlayman, deb shapkasi-
ni qo‘lidan tushirib yubordi. Uchovi ham o‘zida 
yo‘q xursand edi.

---