Burg`ilash erimtasini ishlatilish qisqacha tarixi va turlari

Bir kecha-kunduzdagi cho‘kmalar
Bir kecha-kunduzdagi cho‘kmalar burg‘ilash eritmasining kolloidlilik xosasini xarakterlaydi. Uni aniqlash uchun aralashtirilgan eritmani sig‘imi 100 m³ bo‘lgan darajalangan silindrik idishga qo‘yib bir-kecha kunduz tinchlikda saqlanadi. Yuqori sifatli eritmalar uchun bir kecha kunduzdagi cho‘kishning miqdori nolga teng bo‘ladi.

7.7 - rasm. Burg‘ilash eritmasining bir kecha-kunduzdagi cho‘kishini aniqlash uchun ОМ-2 asbobi: 1 - qopqoq; 2 - teshik; 3 - idish; 4 – almashinuvchi probirka.

Burg'ilash qorishmasini tayyorlash uskunalari.Glinomeshalka uskunasini tuzilishi va ishlash prinsipi
Gilli eritmalarni gil va suvdan tayyorlash mumkin.

Gil – Cho‘kindi tog‘ jinsi. Kaolinit, montmorilonit va gidroslyuda minerallaridan iborat. Yer po‘stining 80 % ni, og‘irligining 4% ni tashkil qiladi. Gil 0,01 mm va undan kichik gil minerallari zarrachalaridan iborat bo‘lib, yopishqoq-cho‘ziluvchan bo‘ladi. Gil suv bilan aralashganda “eritma” deb ataluvchi kolloid-suspenziyali sistema hosil qiladi.

Gilning asosiy xususiyatlaridan biri, uning kolloidligi. U 1 t gildan chiqadigan eritma miqdori bilan aniqlanadi (6.1 jadval).

7.1 jadval

Gillarning kolloidligi bo‘yicha tasnifi

Qovushqoqligi 25 s, g/sm^3 bo‘lganda eritmaning zichligi	Gillarning kolloidligi	1 t gildan gilli eritmaning chiqish miqdori, m^3
1,06 gacha	Yuqori kolloidli	16 gacha
1,06-1,15	Kolloidli	10-4
1,15-1,30	O‘rta kolloidli	3-1,6
>1,40	Kam kolloidli, og‘ir gil	<1,6

Bir xil sharoitda kolloidlikning ko‘payishi bilan gilning sarfi, demak gil eritmaning tan-narxi kamayadi. 1 m³ burg‘ilash eritmani tayyorlash uchun sarflanadigan gilning tan-narxi quyidagi formula bilan aniqlanadi:

bunda Q - 1m³ eritmani tayyorlash uchun sarflanadigan gilning miqdori, t ; P_r - gilning zichligi t/m³; P_gr-gilli eritmalarning kerak bo‘lgan zichligi t/m³; gilning zichligi – 2,2-2,7 t/m³; R_s - chuchuk suvning zichligi 1,0 t/m³, dengiz suvining zichligi esa 1,03 t/m³ ga teng.

Gilli eritmalarni tayyorlash uchun mahsus zavodlarda tayyorlangan kukunsimon gillardan foydalaniladi. Kukunsimon gillarning miqdori 6.2 jadval bo‘yicha aniqlanadi.

7.2 javdal

Kukunsimon gillarning ta’rifi

Sort	Qovushqoqligi 25s g/sm^3 bo‘lgan eritmaning zichligi	1 t kukunsimon gildan chiqadigan eritmaning miqdori, m^3	Elakdagi cho‘kma, %		Namlik, %	Gilli eritmalardagi qumning miqdori, %
			№ 0,5	№ 0,075		Umumiy	YUvilgan
1	1,06 gacha	10 dan kam emas	0	10 gacha	5,0-8,0	0,8 gacha	0,5 gacha
2	1,06-1,08	8-10	0	>10	5,0-8,0	>1,5	>0,8
3	1,08-1,15	4-8	0	>10	5,0-8,0	>3,0	>1,5
4	1,15 dan Yuqori	4 dan kamroq	0	>10	5,0-8,0	>4	>3

Gilli eritmalarni tayyorlashda foydalaniladigan materiallarning xossalariga qarab har xil gil qorishtirgichlardan foydalaniladi. Ularning mexanik, gidravlik, vertikal, bug‘li, bir valli, ikki valli va boshqa turlari mavjud.

7.8 - rasm. Burg‘ilash eritmasining sirkulyatsiyasi.