Buxoro davlat unversiteti agronomiya va biotexnologiya fakulteti

1.1 Ra’nodoshlarning umumiy tavsifi .
Klassifikatsiyasi.
Ra’nokabilar kichik ajdodi (sinfi) — Rosidae
R a’nokabilar magnoliyatoifa bo'lim iga kiruvchi eng yirik kichik ajdod bo'lib, u 40 ta qabila, 160 ta oila, 2800 taga yaqin turkum va 55000 tadan ziyod turni o'z ichiga oladi.
R a’nonamolar qabilasi — Rosales
Bu qabila 3 ta oiladan iborat. Taksonlarga boyligi jihatidan. Ra’nodoshlar oilasida alohida o 'rinda turadi.
Ra ’nodoshlar oilasi — Rosaceae
Bu oila 100 ga yaqin turkum ga kiruvchi 3000 ta dan ziyod turni
birlashtiradi. Ular Yer yuzida kcng tarqalgan. Hayotiy shakliga ko'ra
ularga o'tlar, yarimbutalar, butalar va daraxtlar kiradi. Barglari ketma-ket o'rnashgan, oddiy yoki murakkab, yonbargchali. To'pgullari har xil. Gullari to 'g 'ri, ikki jinsli, asosan murakkab gulqo'rg'onli, gulqo'rg'on bo'laklari 5 tadan (ba’zan 4 —6 tadan). Gultojibarglari tutashmagan, changchilarining soni turlicha, odatda ko'p bo'ladi. Gulo'rni yassi, likopchasimon yoki bo'rtgan, ba ’zan mevasiga qo'shilib o'sib, soxta meva hosil qiladi. Urug'chisi bitta yoki bir nechta mevabargdan iborat. Tugunchasi ustki, yarim ostki yoki ostki. Gul formulasi: Ca5Co5A ∞G(1-5-∞) Mcvalari turlicha, ular orasida danakli 1-3 tadan 5 tagacha, chin meva, yong'oqcha, pista, to'p mcva, soxta mcva, rezavor meva va boshqalar bor. Oila vakillari asosan urug'idan ko'payadi, vegetativ yo'l bilan ko'payadiganlari ham bor (masalan, atirgul, qulupnay va boshqalar). O'rta Osiyoda oilaning 32 ta turkumga mansub 266 ta turi, O'zbekistonda 11 ta turkum ga oid 96 ta turi o'sadi. Oila generativ va vegetativ a ’zolarining bclgilariga ko'ra 7 ta oilachaga bo'linadi. Bular orasida O'zbekistonda vakillari keng tarqalgan Tobulg'idoshchalar (Spiracoidcac), R a’nodoshchalar (Rosaideae) Olmadoshchalar (Maloidcae Pomoideac) va Olxo'ridoshchalar (Prunoideae) oilachalari bor. Urug'i endospermsiz , tarkibida yog' , oqsil ayrim hollarda glyukozid amigdalin uchraydi. Oila tarkibiga Yevropa , Osiya va Amerikaning o'rta iqlimli mintaqalarida tarqalgan mevali daraxtlarning aksariyat qismi kiradi. Mevasi vitaminlar, karbonsuvlarga , organik kislotalar, efir moylarga boy . Shu sababli ular oziq-ovqat uchun muhim ahamiyatga ega. Oila bir nechta (kichik) oilalarga bo'linadi. Bu oiladan qizil kitobga kiritilganlari bor. Bu vakillari : O’rta Osiyo noki (pyrus asiae mediae) , Olga sorbariya ( Sorbaria olgae zinseri ) , Atirgul ( Rosa chinensis jacg) , Maymunjon ( Rubus caesius ). O’zbekiston Respublikasining “Qizil kitob”iga O’rta Osiyo noki kiritilgan.

2.