Buxoro muhandislik texnologiya

Ishlab chiqarishda eng ko'p qo'llaniladigan manometrlarning texnik

xarakteristikalari

Nomlanishi	Turi	Yuqori o'lchash chegarasi			Aniqlik toifasi	Qo'llanish	joyi
Ko'rsatuvchi manometrlar	TM(MT)	0,16; 0,25; 1,0; 1,6; 10,16; 25; 40	0,4; 2,5;	0,6; 4,6;	4	Suyuq va gazsimon moddalarning bo-simini o'lchaydi
	AMU	0,6; 1; 1,6; 2,5; 4; 16 va 10			1,5	Ammiak o'lchash uchun	bosimini
	M1D	0,16…10; 16 va 25			2,5	Havo bosimini o‘lchash uchun
	MM	4 va 25			4	Kislorod o‘lchash uchun	bosimini
	MP	0,16; 0,25; 0,4..10; 16 va boshqalar			1,5	Turli xil gazlar bosimini o‘lchash uchun
Signal beruvchi manometrlar	EKM	0,1 va 10			1,5	Suyuq gaz va bug‘larning bosimini o‘lchash uchun
	MED	0,1 va 1,6			1,5	Suyuq gaz va bug‘larning bosimini o‘lchash uchun

NAZORAT SAVOLLARI:

1. 
   Bosim deb nimaga aytiladi ?
   
2. 
   Induksion manometrning ishlash usuli ?
   
3. 
   Elektr manometrlar ?
   
4. 
   Silfonli manometrlarnmg ishlash usuli ?
   
5. 
   Deformatsion (prujinali) manometrlar to‘risida tushuncha bering ?
   
6. 
   Bosimning turli o'lchov birliklari orasidagi munosabat ?
   

V - bob. SUYUQLIK VA SOCHILUVCHAN MODDALARNING SATHINI

O'LCHASH

Reja:

1. 
   Sath haqida tushuncha.
   
2. 
   Sath o‘lchagichlarning klassifikatsiyasi.
   
3. 
   Qalqovichli sath o‘lchagichlar.
   
4. 
   Gidrostatik sath o‘lchagichlar.
   
5. 
   Sochiluvchan moddalar sath o‘lchagichlari.
   

Foydalanilgan adabiyotlar:

1. 
   YUsufbekov N.R., Muhammedov B.E., G‘ulomov SH.M. Texnologik jarayonlarni boshqarish sistemalari. Toshkent. ―O`qituvchi‖, 1997.-704 b. (136 – 154 b).
   
2. 
   Usmonov A.U., SHomurodova D.M. Avtomatika asoslari. Toshkent. ―O`qituvchi‖, 2001. – 127 b. (52 – 59 b).
   
3. 
   Muxammedov B.E. Metrologiya, texnologik parametrlarni o‘lchash usullari va asboblari. Toshkent. ―O`qituvchi‖, 1991. – 319 b.
   

(197 – 217 b).

4. 
   YUsufbekov N.R. va boshqalar. Avtomatika va ishlab chiqarishprotsesslarining avtomatlashtirilishi. Toshkent. ―O`qituvchi‖, 1982. – 351 b. (118 – 129 b).
   

Sanoatning barcha tarmoqlarida texnologik jarayonlarning borishida moddaning sathini bir xilda saqlash asosiy o'rin tutadi. Asosan omborxonalarda keladigan xom- ashyolarni, tayyor mahsulotlarni saqlashda ularning sathini doimiy saqlab yoki tekshirib turish talab etiladi.

Ishlash usuliga ko'ra sath o'lchagichlar quyidagilarga bo'linadi: Ko'rsatish oynasi, qalqovichli, gidrostatik, elektrik, radioizotopli, ultratovushli va vaznli sath o'lchagichlar.
Suyuqlikning sathini o'lchashda asosan ko'rsatish oynasi, qalqovichli hamda gidrostatik sath o'lchagichlar qo'llaniladi.
Sathni o'lchashda qo'llaniladigan tuzilishi jihatidan eng sodda asbob ko'rsatish oynasi hisoblanib, bug' qozonlarida hamda turli xil sig'imlarda tozalangan suyuqliklar sathini o'lchashda ishlatiladi. U sathi o'lchanayotgan suyuqlik solingan idish bilan birlashtirilib, trubka sath o'lchov birligida darajalangan shkalaga ega.

QALQOVICHLI SATH O'LCHAGICHLAR

Qalqovichli sath o'lchagichlar turli xil suyuqliklar sathini o'lchashda keng qo'llaniladi. Qalqovichli sath o'lchagichlar o'z navbatida ikki turga bo'linadi:

• 
  qalqovichi doimiy qalqib turuvchi sath o'lchagich;
  
• 
  qalqovichi doimiy cho'kib turuvchi sath o'lchagich.
  

Birinchi turdagi sath o'lchagichlarda (45- rasm) yumshoq trosning bir tomoniga qalqovich 1, ikkinchi tomoniga esa uni tortib turish uchun yuk osilgan. Yukning yon tomoniga ko'rsatgich 4 o'rnatilgan bo'lib, sathning o'zgarishiga qarab reykali shkala bo'ylab harakatlanadi. Trosning harakati esa 3 roliklar yordamida boshqariladi.

43. 
    rasm. Qalqovichli sath o'lchagich.
    

Ikkinchi turdagi sath o'lchagichning sxemasi 46- rasmda keltirilgan bo'lib, u sath o'zgarishini masofaga uzatishi bilan oldingilaridan farq qiladi. Qalqovich vazifasini esa silindr shaklidagi metall trubka bajaradi. Qalqovichi doimiy cho'kib turuvchi sath o'lchagichning ishlashi metall trubkaning suyuqlikka cho'kish chuqurligiga qarab uning og'irligining o'zgarishiga asoslangan.

Sathi o'lchanayotgan suyuqlik solingan idish 1 ga richag mexanizmi 4 orqali o'tgan yumshoq tros 3 ga metall trubka 2 osilgan. Idishda suyuqlikning sathi o'zgarsa, metall trubkaning trosga beradigan og'irlik kuchi o'zgarib, richag mexanizmi yordamida sterjenli torsion trubka 5 ni burilishga olib keladi. Torsion trubkaning burilish burchagi suyuqlik sathining o'zgarishiga proporsionaldir. Sterjen uchiga o'rnatilgan to'siq asbob ishlashi uchun beriladigan siqilgan havo yo'lini berkitadi (suyuqlik sathi ko'paygan holatda). Pnevmatik qurilma 7 dan beriladigan siqilgan havo bir paytning o'zida shkalasi o'lchov birliklarida darajalangan o'lchov asbobi 8 ga uzatiladi.

43. 
    rasm. Qalqovichi doimiy cho'kib turuvchi sath o'lchagich.