Davlat Iqtisodiyot Universititeti ekr 61-guruh talabasi Islomov Azizbekning "Iqtisofiy ta’limotlar tarixi" fanidan tayyorlagan referat

Ulug‘bek 
ham mamlakatning ijtimoiy-iqtisodiy islohotlar olib borgan. Mirzo 
Ulug‘bek 
Movarounnahrni 
boshqarishda, 
ayniqsa, 
tashqi 
siyosatda padari buzrukvorining xohish-irodasini bekami ko‘st bajo 
keltirgan. Tashqi va ichki siyosatga daxldor har qanday masalaga u 
bilan maslahatlashib yechim topgan. Tabiiyki, Xitoy temuriylar bilan savdo 
qilishdan 
manfaatdor 
bo‘lgan. 
Bu 
mamlakatga 
Movarounnahr 
va Xurosondan yilqi olib borilgan. Ular o‘rtasidagi savdo va elchilik 
aloqalari har qachongidan avj olgan. Har ikki-uch yilda Samarqand-u 
Hirotga 
xitoylik, 
Xonbaliqqa 
(Pekinga) 
esa 
movarounnahrligu 
xurosonlik 
elchilar 
va 
savdogarlar 
qatnab 
turishgan. 
1418-yili 
Shohruxning Аrdasher boshliq elchilari Xitoyda bo‘lishgan. Bunga 
javoban kelasi yili Li Di va Jong Ku Xitoydan Samarqand va Hirotga 
elchi sifatida kelishgan. Ular Shohrux va Ulug‘bekka o‘zaro do‘stlik 
rishtalarini mustahkamlashga doir takliflar bitilgan maktublarni va 
katta 
sovg‘a-salomlarni 
topshirishgan. 
1420-yili 
Shohrux 
va 
Ulug‘bek tomonidan 530 kishidan iborat elchilik karvoni Xitoyga 
jo‘natilgan.

---

5 
Toshkent, Shohruxiya va Andijon shaharlarida zarbxonalar tashkil etib, 
bir xil vazndagi salmoqli fuluslami zarb ettirib, muomalaga kiritdi. Mis pullar 
zarbini markazlashtirish maqsadida boshqa shaharlardagi zarbxonalarga 
barham berildi. Faqat Buxoro zarbxonasi (poytaxt Samarqandda emas) saqlab 
qolindi. Xalq orasida “fulusi adliya”, ya’ni adolatli chaqa nomi bilan shuhrat 
qozongan bu yangi mis fuluslar mamlakatning barcha shahar va qishloqlarida 
keng muomalaga kirib, davlatning ichki savdosini naqdina bilan to‘la ta’minlay 
boshladi. Ichki chakana savdo-pul munosabatlaridagi tanqis-likni fulusning 
vazni va qiymatini oshirish bilan hal etilishi o‘rta asrlar sharoitida nodir va 
favqulodda voqea bo‘lsa-da, har holda Ulug‘bekning bunday islohoti 
mamlakatda hunarmandchilik buyumiarining ichki chakana savdosi uchun 
keng yo‘l ochib berdi. Ulug‘bek tashqi savdodan keladigan daromadni 
oshirish maqsadida “tamg‘a” – savdo bojini birmuncha ko‘paytirgan. Bu usul
davlat xazinasini boyitishga xizmat qilgan. Аmmo xorijlik savdogarlarga 
har doim ham qulaylik tugʼdirmagan, zamonaviy tilda aytganda, proteksionizm 
siyosati qoʼllanilgan. Hozir hammamizga yaxshi tanish ruscha “tamojnya”
kalimasi esa aslida turkiy boʼlgan “tamg‘a boji” so‘zlaridan olingan. Bu o‘sha 
paytlar mamlakatimizda savdo-sotiq ishlari bag‘oyat rivojlanganidan dalolat 
beradi. Bu davrda mamlakat iqtisodiyotining asoslariga alohida e’tibor 
qilinadi, busiz rivojlanish bo‘lmasligini hokimlar yaxshi tushunishgan. 
Sug‘orish tarmoqlari qurilib, ular toshhovuz, darg‘ot, navo, chig‘ir, 
charxpalak, qaynama, sharshara, osma ko‘prik, handoq, tazar va sardobalar 
kabi turli-tuman suv inshoatlari bilan jihozlandi. Soliq sohasida iloji boricha 
me’yorni saqlab, uni yig‘ishning ma’lum adolatli usullarini qo‘llanganlar.
Masalan, g‘alla g‘aram qilinmasdan avval soliq to‘plash qat’iyan man etilgan, 
chunki dehqon hosil yig‘ib olgachgina real soliq to‘lash imkoniga ega bo‘ladi. 
Soliq aniq uch muddatda, dehqon hosili pishishiga qarab
bo‘lingan. Mirzo Ulug‘bek Movarounnahrni boshqari shda, ayniqsa, tashqi 
siyosatda padari buzrukvorining xohish-irodasini bekami ko‘st bajo keltirgan. 
Tashqi va ichki siyosatga daxldor har qanday masalaga u bilan 
maslahatlashib yechim topgan. Tabiiyki, Xitoy temuriylar bilan savdo
qilishdan manfaatdor bo‘lgan. Bu mamlakatga Movarounnahr va 
Xurosondan yilqi olib borilgan. Ular o‘rtasidagi savdo va elchilik aloqalari 
har qachongidan avj olgan. Har ikki-uch yilda Samarqand-u Hirotga xitoylik,
Xonbaliqqa (Pekinga) esa movarounnahrligu xurosonlik elchilar va 
savdogarlar qatnab turishgan. 

---

6