Davlat texnika universiteti mirzakulov

MULTIVIBRATORLAR ISHDAN MAQSAD

Multivibratorlarning xarakteristikalarini tadqiq etish va ishlash prinsiplarini o’rganish (nosinusoidal shakilli generatorlar)

2. NAZARIY KO’RSATMALAR VA XISOBLASH FORMULALARI

Multivibrator – relaksatsion generator bo’lib, sig’imli bog’lanishli chiqishi kirishi bilan bog’langan ikki elementli kuchaytirgich namoyon qiluvchi, musbat teskari bog’lanishli yopiq zanjir hosil qiladi. Multivibratorlarning ikki turi ma’vjud: turg’un muvozanat holatga ega bo’lmagan avtotebranuvchi va bitta turg’un muvozanat holatga ega kutuvchi, uning chiqishida signal boshqa kvazichidamli holatga o’tadi, keyin esa birinchi holatga o’zidan o’zi qaytadi.

1. AVTOTEBRANUVCHI MULTIVIBRATOR

Avtotebranuvchi multivibratorda tebranish jarayoni navbatdagi mos kondensatorlarning energiya olishi energiya manbaidan va keyingi tranzistor zanjiri orqali razriadlanishi natijasida sodir bo’ladi.
Oddiy simmetrik tranzistorli multivibratorda quydagi elementlardan yig’ilgan:

VT1 va VT2 tranzistorlar,
R_K1  R_{K 2}  R_K
qarshilikli rezistorlar;
R_B1  R_{B 2}  R_B

va С₁ С₂ С
sigimli kondensatorlar;
R_K  R_Б (3.1a-rasm); tranzistorlar kalit

rejimida ishlaydi agar ulardan biri ochiq bo’lsa, bu vaqtda boshqasi yopiq va aksincha bo’ladi.

^+Un
^uchiq ^-U U
_a) b)
3.1-rasm a) simmetrik multivibrator b)vaqt diagrammasi

Multivibrator ikki kvazimuvozanat holatga ega: tranzistorlardan biri VT1 ochiq bo’lsin (to’yinish holatida), VT2 tranzistor esa yopiq (uzilish holatida). Lekin, bu holat kvazimuvozanat turg’un emas, shuning uchun yopiq VT2 tranzistor bazasidagi manfiy potensial С₁ kondensator R_B2 rezistor orqali razriadlanishida U_п ta’minot manbai musbat potensialga intiladi. Takidlab o’tamizki, С₂ kondensator R_К2 rezistor orqali zaryadsizlangan VT1 tranzistor ochilish mamentiga bog’langan С₁ kondensatorning R_B2 rezistor orali zaryadsizlanishidan tezroq kechadi. VT1 tranzistor ochiq holati i_Bп o'zgarmas tok bilan ta’minlanadi VT2 tranzistor baza potensiali nolga yaqinlashgan momentida, kvazimuvozanat holat buziladi, VT2 yopiq tranzistor to’yinadi, ochiq VT1 yopiladi va multivibrator yangi kvazimuvozanat holatga o’tadi. Chiqishda deyarli to’g’riburchakli impulslar u_chiq

shakillanadi,
N  T / t_и  2
da (3.1b-rasm).

Hosil qilinayotgan impulslar amplitudasi kuchlanish manbai U_п ga teng yaqinlashgan, simmetrik multivibrator tebranish davri

T  2R_BC ln 2  1,4R_BС
Nosimmetrik multivibratorda (sxema rezestivli va sig’imli parametrlari teng bo’lmaganda) impuls davomiyligi t_и va tanaffus t_n, VT1 va VT2 tranzistorlarning yopiq holatlarini turlicha davomiyligi tufayli bir hil emas.
Multivibratorni operatsion kuchaytirgich asosida yig’ish mumkin. OK da katta kuchaytirish koeffitsenti tufayli (К_u = 10⁵-10⁶) chiqish kuchlanishi kirishga proporsional, juda kichik kirish signallarida (mili- va mikrovolt birliklarda). Aytib o’tilganidek, katta kirish kuchlanishning u_kir signallarida ikki qiymatga ega bo’lishi