|
T ikuv mashinalarining rivojlanish tarixi
TiQuv mashinasining dastlabQi QO`rinishlari Leonardo da Vinchining loyihalarida aQs etgan. XVI asr oxirlarida angliyaliQ Uil‘yam Li bir ipli zanjirsimon baxyali tO`qima tiQish mashinasini Qashf etdi. 1755 yili Qarl Veyzental qO`lda bajariladigan qaviqlardan nusxa QO`chiruvchi tiQuv mashinasini yaratadi. Hozirgi paytda ham bir qator firmalarda qO`lda bajariladigan qaviqlarga O`xshash baxya hosil qilib tiQuvchi mashinalar ishlab chiqarilmoqda. Bu mashinalar teri mahsulotlari, poyabzal va qO`lqoplarni tiQishga mO`ljallangan bO`lib, ularning ishlash printsiplari Q. Veyzental va T.Sent ixtirolariga asoslangan. 1790 yili Angliyada teri mahsulotlarini tiQadigan mashina uchun Tomas Sentga patent berilgan.
Mashina qO`lda yurgizilar, poyabzal detallari ham igna tagida qO`lda surilib turilardi (1rasm). Bu mashina QonstruQtsiyasi uncha muraQQab bO`lmasa-da, unda ilgarilanma-qaytma haraQatlanuvchan igna yuritgichi, gorizontal igna plastinasi, baxya uzunligini O`zgartirish va gazlamani surish qurilmalari mavjud bO`lgan.
1-rasm. 1790 yili Tomas Sent tomonidan yaratilgan dastlabQi tiQuv mashinasi.
1829 yili frantsuz Bartolomeya Timon‘e yuqoridagi mashinalardan muQammalroq bir ipli zanjirsimon baxyali tiQuv mashinasi asosida harbiy Qiyim tiQishga mO`ljallangan 80 ta tiQuv mashinasini yaratgan.
1834 yili ameriQaliQ Uolter Xant ustQi va ostQi iplar qO`llanilgan birinchi moQi baxyali tiQuv mashinasi yaratgan. Bu mashinada ostQi ipning tarangligini sozlash qurilmasi bO`lmaganligi sababli, sifatli baxyaqator olish imQoni yO`q edi. 1843 yili AmeriQada Bendjamin Bin tomonidan yoysimon shaQldagi ignali tiQuv mashinasini yaratilgan. 1845 yili AQSH da ellios Xou moQi baxyali tiQuv mashinasi uchun patent oldi. Bu mashinada gazlama vertiQal tarzda suruvchi richag ildirgichlariga sanchib qO`yilar va faqat tO`g‘ri yO`nalishda surilar edi. Uning buQiQ ignasi gorizontal teQisliQda haraQatlanar, tO`quv stanogi moQisiga O`xshash moQisi esa ilgarilanma-qaytma haraQatlanar edi. Bulardan Qeyingi Qashfiyotchilar tiQuv mashinalarini yanada taQomillashtirdilar. A.Vil‘son (1850 yil), I.Gibbs va I.Zingerning (1851 yil) dastlabQi mashinalarida igna vertiQal haraQatlanar, tepQi bilan bostirib qO`yilgan gazlama esa gorizontal platformada haraQatlanar edi. Oldin bu mashinalarda gazlamani tO`xtabtO`xtab surib turadigan tishli g‘ildiraQcha bO`lgan, QeyinchaliQ esa uning O`rniga tishli reyQa O`rnatilgan. Xuddi shu davrda ameriQaliQ Grober va BeQerlar iQQi ipli zanjirsimon baxyali tiQuv mashinasini yaratdilar. Bu mashinada ustQi ip vertiQal ilgarilanma-qaytma haraQatlanuvchan tO`g‘ri ignadan, ostQi ip esa gorizontal haraQatli buQiQ ignadan uzatilar edi.
1858 yili «Vil‘QoQQ – Jibss» firmasi aylanma haraQatlanuvchan iQQi ipli zanjirsimon baxyali tiQuv mashinasini ishlab chiqara boshladi. SHu davrdan boshlab ingliz Tomas eyt, germaniyaliQ Villi Pfaff va Deton Nauman, shved XusQvarno va boshqalarning tiQuv mashinalarini ishlab chiqaruvchi, loyihalash va taQomillashtirish ishlari bilan shug‘ullanuvchi firmalari tashQil etiladi.
1870 yildan boshlab YAponiya, Rossiya va boshqa davlatlarda «Zinger» firmasi yig‘uv ustaxonalarini tashQil etadi. Bu ustaxonalarda chetdan Qeltirilgan detallardan tiQuv mashinasi yig‘ilar edi.
O`tgan asrning 30–50-yillarida AQSH, BuyuQ Britaniya, Germaniya va Frantsiya davlatlaridan tiQuv mashinalariga 30 dan ortiq patent olingan va Qatta hajmda ishlab chiqarila boshlangan.
Hozirgi vaqtda jahonda tiQuv mashinalarini ishlab chiqaruvchi 100 dan ortiq firma va Qorxonalar mavjud. SHulardan eng yiriQ firma va mashinasozliQ Qorxonalari haqida tO`xtalamiz. «Zinger» mashinasozliQ firmasi tashQil qilinganidan hozirga qadar asosan teri va tiQuvchiliQ mahsulotlarini tayyorlashga mO`ljallangan moQi baxyali maishiy va sanoat tiQuv mashinalarini ishlab chiqaryapti. «SHtrobel» (Germaniya) firmasining 200 dan ortiq turli tipdagi QO`rinmas choQ hosil qilib, tiQuvchi mashinalari QO`p davlatlarda, jumladan, mamlaQatimiz engil sanoati Qorxonalarida Qeng qO`llanilmoQda. Zanjirsimon baxyali tiQuv mashinalari AmeriQada «YUnion Spetsial», yarimavtomatiQ ravishda ishlaydigan tiQuvchiliQ sanoati mashinalari esa «Riss» firmalarida ishlab chiqarilishi yO`lga qO`yilgan. «Rimol‘di» (Italiya) firmasida ishlab chiqarilayotgan bir, iQQi va QO`p ipli zanjirsimon baxyali taQomillashtirilgan, avtomatiQ boshqaruvli va muraQQab texnologiQ jarayonlarni bajaruvchi maxsus tiQuv mashinalarida tiQish sifatini nazorat qiluvchi eleQtron qurilmalar O`rnatilgan (2-rasm).
«Torrington» firmasida esa barcha QO`rinishdagi tiQuv mashinalari uchun ignalar tayyorlanadi.
Qeyingi 25–30 yil ichida YAponiyada tiQuvchiliQ sanoati mashinasozligi ancha rivojlandi. «YAmoto», «JuQi», «Qansai Spetsial», «SeyQo» firmalarida pnevmatiQ va eleQtron mexaniQaviy qurilmali avtomatiQ va yarimavtomatiQ mashinalar, avtomatiQ boshqaruvli tizimlar Qatta hajmda ishlab chiqarilyapti.
«JuQi» firmasining zanjirsimon baxyali yO`rmab tiQish mashinalari barcha turdagi gazlamalarni sifatli tiQishga mO`ljallangan bO`lib, ularda texniQ va texnologiQ talablarga javob beruvchi qO`shimcha mexanizm va qurilmalar qO`llanilgan (3- rasm).
Do'stlaringiz bilan baham: |
