Gaploidiyadan foydalanish.
Arpa seleksiyasida biotexnologiya usullari keng joriy yetilgan yekinlaridan
biri bulib xisoblanadi. Gaploidiyani kullash ishlari boshlangan. Oziqa muxitida
chang donachalarini ustirib gaploidlar xosil kilingan. Germaniyada (FRG) xar yuz
changidan xosil kilinadigan gaploidlar soni 14 tagacha yetgan. Ammo birinchi
seleksion natijalariga madaniy duragay F
1
ni “gaploprodyuser” sifatida bulgan H.
bulbosum L. bilan chatishtirishda yerishilgan
Gaploidlarni ikki karra kupaytirish uchun probirkalarning ichidagi usimliklar
ustiga kolxisin yeritmasi kuyiladi. Bu xolda ildizlari ozika muxit bilan
ximoyalangan buladi. Probirkalar vakuum kamerasiga kuyiladi, bu yesa yeritmani
usimlik tukimalarining ichiga singishini osonlashtiradi. Undan kesyin usimlimlar
kichik steril tuprok, kum va torf-chirindi aralashmasi bilan tuldirilgan
idishchalarga (gorshochek) kuchirib yekiladi. Usimliklar usib mustaxkam
bulganlaridan sung katta idishlarga yekilib pishganigacha yetkaziladi. Agar
diploidlash ruy bermasa (doni xosil bulmaydi), usindi ( novdasi) kesiladi,
kesimiga naycha kirgizilib yeritma kuyiladi va kaytadan kolxisin bilan ta’sir
yetiladi.
Serpoyalikka
karatilgan
seleksiya.
Arpada
bugdoyga
uxshash
autokonkurensiyasi pasaygan, katta kalinlikda joylashishni bardosh yetadigan
navlarni yaratish seleksiya yunalishi vujudga kelgan. Bir kvadrat metr maydonda
700-800 boshokli poyalar xosil kiladigan namunalar mavjud. Ularni sonini 1000
tagacha yetkazish mumkin deb xisoblaydilar.
Tarkibida kup lizin saklashga karatilgan seleksiya. Arpa seleksiyasida lus
genlaridan foydalanib kup lizinli navlarni yaratishga aloxida yunalish shakllangan.
Bunday navlarning doni yuksak xurakilik xususiyatiga yega (masalan Odesskiy 84
L). Ammo kup lizinli genlar xosildorlikni 10-15% gacha pasaytiradi. Bu xolat kup
lizinli navlar seleksiyasini bir muncha susaytiradi.
Kasalliklarga chidamliligiga karatilgan seleksiya. Kasalliklarga chidamli
navlarni yaratish – katta muammo bulib xisoblanadi. Un shudringga chidamlilik
genlari kiska muddatda (tezlikda) patogenlar tomonidan yengiladi. Kasalliklarni
boshka obligat chakiruvchilarga Olikogen chidamliligi (ayniksa sarik zanga)
sekinrok yukolib boradi. Shunga karamay donorlar soni chegaralangan, shuning
uchun tuliksiz chidamlilik bulsa xam uzok davom yetadigan gorizontal seleksiyani
kuchaytirish maksadga muvofikdir.
Seleksiya jarayonini uslubi va texnikasi. Arpaning sleksiya jarayoni boshka
madaniy uzidan changlanuvchi donli yekinlaridan jiddiy xususiyatlari bilan fark
kilmaydi.
Duragaylash texnikasi. Bugdoy duragaylashining texnikasiga uxshash. Kuprok
xollarda majburiy (jumladan kayta)changlatish va “ tvel” usuli kullanadi.
PDF created with pdfFactory Pro trial version
www.pdffactory.com
Do'stlaringiz bilan baham: |