Donni saqlash va dastlabki ishlash texnologiyasi

16-rasm. Elevator 
19 

---

Don saqlanadigan ombor turlari: 
1-jadval 
/ Vaqtin с It alik
\ 
maydonchalar 
Don massasini sifatli saqlash rejimi va usullari 
2-jadval 
Don massasini saqlash uch usulda bo 4adi: 
Don massasini
Don massasini
quruq holatda
sovuq holatda
saqlash
saqlash
Don massasini germetik holatda saqlash 

---

Dunyoning ko‘pgina mamlakatlarida saqlashning innovatsion 
usullaridan foydalanib doniarning sifatlarini nazorat qilish avto - 
matlashtirilgan kompyuter usullarida boshqarilmoqda. 
17-rasm. Doniarning sifatini nazorat qilishda avtomatlashtirilgan 
kompyuter usullari 
21 

---

18-rasm. Donlarni saqlanadigan ombor turlarini 
zamonaviy ко ‘rinishi. 
Don massasini saqlashning asosiy usullari bilan tanishib chi - qamiz. 
Bu usul saqlashning eng sifatli usullaridan hisoblanadi. Don massasi 
tang ya’ni kritik namlikdan past holda saqlanganda don tarkibidagi modda 
almashinuvi, nafas olish va boshqa barcha fizio - logik jarayonlar keskin 
pasayadi. Don massasi bunday usulda saqlanganda barcha xususiyatlari 
uzoq vaqt to‘liq saqlanadi. 
22 

---

Don massasi yaxshi tozalanib, tashqi sharoit omillaridan yaxshi 
muhofazalanib saqlansa ularni omborlarda 4-5 yilgacha, xirmonlar- da 2-3 
yilgacha hech qanday qo‘shimcha ishlov bermasdan saqlash mumkin. Don 
uyumi quruq holda saqlanganda doimo kuzatuv ishla- rini olib borish 
lozim. Chunki qulay sharoit tug‘ilishi bilan mikroor- ganizmlar va 
zararkunandalarning faoliyati kuchayishi hamda don o'/. -o'zidan qizishi 
mumkin. Bunda havoning nisbiy namligi ham muhim ahamiyatga ega.
Don va dukkakli donlar namligi 12-14 % bo'lganda omborlarda uzoq 
vaqt saqlanishi mumkin. Moyli ekinlar doni tarkibidagi moyning 
miqdoriga bog'liq holda namligi 6-11 % bo'lganda yaxshi saqlanadi. 
Un, yorma va omuxta-yem mahsulotlarini ham quruq holatda saqlash 
yaxshi natijalar beradi. Chunki yuqori namlik bu mahsulotlar uchun jiddiy 
xavf tug'diradi. Namlik ortishi bilan mahsulotlarda jipslashish, 
mikroorganizmlar faol rivojlanishi, achishi, mog‘orlashi va boshqa 
noxush holatlar yuzaga kelishi mumkin. 0‘zbekistonda saqlash 
rejimlaridan donni quruq holatda saqlash maqsadga muvofiqdir. Boshoqli 
ekinlar donlari uchun kritik namlik 12-14% ni tashkil qiladi. Shu namlik 
dukkakli donlarga ham taalluqlidir. 
Moyli ekinlar urug‘i esa bu namlik yog‘ miqdoriga bog‘liq. Yog‘ 
miqdori 25-30% ni tashkil qilsa, kritik namlik 10-15% bo‘ladi. Agar yog‘ 
miqdori 40-50% ni tashkil qilsa, kritik namlik 6-8% ni tashkil kiladi. 
Tajribalar shuni ko‘rsatadiki, yaxshi tozalangan zararlanmagan don