E. Egamberdiev

«Tadbirkor» tushunchasini birinchi marta XVIII asr boshida iqtisodiyot 
nazariyasiga kiritgan olim ingliz iqtisodchisi R.Kantilon bo’lgan
. U ma’lum 
bo’lgan baholarda birovlarning tovarlarini sotib olib o’zinikini ham o’ziga noma’lum 
bo’lgan bahoda sotuvi noma’lum va belgilanmagan miqdorda daromad oluvchi 
kishini tushungan. Bu erda - tavakkalchilik tadbirkorning eng asosiy ko’rsatkichi deb 
hisoblangan. 
XVIII asrning oxiri - XIX asrning boshlaridagi 
frantsuz iqtisodchisi J.B.Sey
tadbirkorni o’z hisobiga va tavakkalchilik bilash ish boshlab qandaydir mahsulotni 
o’z foydasi uchun ishlab chiqaruvchi shaxs deb tushungan. 
Uning ta’kidlashi bo’yicha, tadbirkor ishlab chiqarish omillri - kapital, mehnat, 
tabiiy resurslardan oqilona, o’rniga qo’yib foydalanadi. Sey tadbirkorning o’ziga xos 
xususiyatlarini, uning daromadini xarakterini etarli darajada batafsil yozgan edi. 
Nemis iqtisodchisi V.Zombart
(XIX asr oxiri - XX asr boshlarida) ko’rsatishi 
bo’yicha tadbirkor - bu zabt etuvchi, tavakkalchilikka tayyor turish qobiliyatiga ega 
bo’lgan, ma’naviy erkin, g’oyalarga boy, shijoatli va o’z so’zini o’tkazadigan, 
tashkilotchi, birgalikda bajariladigan ishga ko’pgina kishilarni birlashtiradigan 
shaxsdir. 
Tadbirokorlik nazariyasiga muhim xissa qo’shgan avtriya iqtisodchisi 
I.Shumpeterdir. 
U o’zining 1912 yilda yozgan «Iqtisodiy taraqqiyot nazariyasi» 

---

18
kitobida tadbirkorni ishlab chiqarish omillaridan foydalanishning yangicha 
kombinatsiyalarini amalga oshiradigan va shu bilan iqtisodiy taraqqiyotni 
ta’minlaydigan kishi deb ataydi. Yangi kombinatsiyalarni amalga oshirish deganda 
turli xildagi yangiliklarni kiritish, yangi narsalarni ishlab chiqarish ilgari noma’lum 
bo’lgan yoki yangi sifatdagilarni yaratish, yangi texnologiyalarni kiritish, mahsulot 
sotadigan yangi bozorlarni, xomashyo manba’larini o’zlashtirish, xo’jalik faoliyatida 
tashkiliy o’zgarishlar yaratilishlarni amalga oshirishni nazarda tutgan edi. 
Shumpeter fikricha agar yangi kombinatsiyalar amalga oshirilmaydigan bo’lsa, 
u holda tadbirkorlik to’g’risida gapirishga asos yo’qdir. 
Shumpeter fikricha tadbirkorlik eng avaalo iqtisodiy sohada namoyon bo’lsa 
ham, bu xodisa ko’proq ijtimoiy-iqtisodiy xodisa bo’lsay, balki psixologik voqelikdir. 
Keng ma’noda kishining tadbirkorlik xolati - bu tashabbuskorligi, novaterligi, 
manfaatdorligi, ishga eskicha emas, yangicha yondoshishdir.