E. Heminguey “Quyosh bari bir chiqaveradi” Kirish

Beshinchi bob
Ertalab Sen-Mishel' xiyoboni bo’ylab Suflo ko’chasiga tushib bordim-da, briosh qo’shilgan kofe ichdim. Endigina otgan tong nash'ali. Lyuksemburg bog’idagi kashtan daraxtlari gullab yotibdi. Kunduzgi bo’ladigan jazirama oldidan musaffo tong havosi ufurib turibdi. Sigaret chekib, gazetalarni o’qib chiqdim. Gulchi ayollar bozordan kelishib kunduzgi savdoga gul terib qo’yishadi. Studentlar o’tib borishmoqda, bir xillari huquqshunoslik institutiga, boshqalari Sorbona universiteti tomon. Xiyobon bo’ylab tramvaylar

va ishga shoshilayotgan odamlar ketyapti. Men avtobusga chiqdim-da, orqa maydonchasida turib, Madlen cherkovigacha bordim. Madlen cherkovidan Kaputsinlar xiyoboni bo’ylab Opera maydoni tomon yurdim, u yerdan redaksiyaga yetib oldim. Sakraydigan qurbaqa, bokschi-o’yinchoqlar bilan savdo qilayotganlar yonidan o’tdim. Yordamchisi bokschilarni bevosita harakatga keltiradigan ipni bosib olmayin, deb bir qadam naridan yurdim. Yordamchi ippi qo’liga o’rab olgan holda orqa o’girib turibdi. Sotuvchi esa ikkita turistga o’yinchoqlarini tiqishtiryapti. Turistlardan yana uchtasi to’xtab tomosha qilyapti. Men CINZANO so’zini bo’yoq bilan moslama yordamida yo’lga tushirib borayotgan odam ortidan ketaverdim. Butun ko’cha bo’ylab odamlar ishga shoshilishyapti. Ishga yo’l olish allaqanday yoqimli edi. Opera maydonini kesib o’tib redaksiyamga burildim.

O’z xonamga ko’tarilib, ertalabki fransuz gazetalarini o’qib chiqdim-da, keyin sigaret chekib mashinka yoniga o’tirib olib rosa ishladim. Soat o’n birda taksi yollab Ke-d' Orseyga yetib keldim-da, ministrlikka kirib, boshqa o’ntacha muxbir bilan birga tashqi ishlar ministrligining vakili – mo’giz ko’zoynakli yoshgina diplomatning so’zlarini, savollarga bergan javoblarini yarim soatcha tinglab o’tirdim. Ministrlar kabinetining raisi nutq so’zlash uchun Lionga jo’nab ketibdi yoki aniqrog’i, yo’lda qaytib kelayotganmish. Telegraf agentliklari vakillaridan kimdir shunchaki javobini eshitish uchun savol

berdi. Hech qanday yangilik yo’q, Uolsi, Kram bilan bitta taksida ministrlikdan jo’nab ketdik.

- Kechqurunlari nimalar qilyapsiz, Jeyk?-so’radi Kram.- Keyingi paytlarda hech qaerda ko’rinmay qol-dingiz.

- Men, odatda, Lotin kvartalida bo’laman.

- Vaqt topib bir borib kelaman. "Dingo" kafesiga. Eng gavjumi o’sha bo’lsa kerak?

- Ha. Yoki yangi "Selekt"ga borish mumkin.

- Necha marta otlandim-a,- dedi Kram.- Lekin, bilasiz-ku, xotining, bolalaring bo’lganidan keyin...

- Tennis o’ynayapsizmi?- so’radi Uolsi.

- Yo’q,- dedi Kram.- Bu yil bir martayam o’ynamadim, desam ham bo’laveradi. Juda borgim keladi-yu, ammo nuqul yakshanba kunlari yomg’ir yog’adi, bundan tashqari, tennis maydonchalari doim odamlar bilan to’lib-toshib ketadi.

- Inglizlar shanba kunlari ishlashmaydi-da,- dedi Uolsi.

- Omadlari bor-da, ablahlarning,- dedi Kram.- Hali shoshmay turishsin. Umrbod jurnalistlik qilmay" man-ku! Shahar tashqarisiga chiqishga menda ham vaqt bo’lib qolar.

- Shahar tashqarisida yashashni va shaxsiy mashinaga ega bo’lishni hamma narsadan afzal ko’raman.

- Men kelasi yili mashina sotib olishni mo’ljal" layapman.

Mashina oynasini chertib qo’ydim. Shofer tormoz berdi.

- Uyga yetib keldim,- dedim men.- Yuringlar, bir stakandan otamiz.

- Rahmat,- dedi Kram. Uolsi boshini chayqab qo’ydi.

- Bugungi eshitganlarimni ishlab chiqishim kerak. Kramning qo’liga ikki frank tutqazdim.

- Aqldan ozibsiz, Jeyk,-dedi u.-O’zim to’layman,

- Redaksiya hisobidan-ku.

- Qo’ysangiz-chi. O’zim to’layman.

Qo’limni silkib xayrlashdim. Kram mashinadan boshini chiqarib dedi:

- Chorshanba kuni ko’rishamiz, birga nonushta qilamiz.

- Albatta.

Liftda redaksiyaga ko’tarildim. Robert Kon meni kutib o’tirgan ekan.

- Xello, Jeyk,-dedi u,-nonushta qilgani boramizmi?

- Mayli. U-bu shoshilinch narsa yo’qmikan, qarab olay.

- Qayerda nonushta qilamiz?

- Menga bari bir.- Yozuv stolimning ustini qarab chiqdim.-Siz qayerda nonushta qilishni istardingiz?

- Balki, Vetselnikiga boraqolamizmi? U yerning gazagi yaxshi bo’ladi-da.

Restoranda biz gazak bilan pivo buyurdik. Ofitsiant uzun sopol krujkada pivo olib keldi - pivo muzdek bo’lib, idishning chetlarini marjon-marjon ter qoplagandi. O’ntacha har xil gazak olib kelishdi.

- Kechagi kuningiz xushchaqchaq o’tdimi?,-so’radim men.

- Yo’q unchalik emas.

- Yozuv-chizuv ishlaringiz qalay?

- Yomon. Ikkinchi kitobim hecham siljimayapti-da.

- Hammada ham shunaqa bo’ladi.

- Xabarim bor. Lekin bari bir bu menga azob beryapti.

- Janubiy Amerikaga borish nima bo’ldi? Hamon unutmadingizmi?

- Yo’q hali unutganimcha yo’q.

- Bo’lmasa nima to’sqinlik qilyapti?

- Frensis.

- Uni ham olaketing,-dedim men.

- Borishni istamayapti. Buni u yoqtirmaydi. Unga katta davra kerak.

- Unaqa bo’lsa, pattasini qo’liga tutqazib yubora-qoling.

- Ilojim yo’q. Har holda uning oldida qarzdorman. U bodring to’g’ralgan tarelkani surib qo’yib, ziravor

Qo’shib sirkalangan baliqni oldi.

- Menga ayting-chi, Jeyk,- ledi Bret,- Eshli haqida nimalarni bilasiz?

- Ledi Eshli - uning familiyasi. Bret - ismi. U juda nazokatli juvon. Eridan ajralib Maykl Kembelga turmushga chiqmoqchi.

Maykl hozir Shotlandiyada. Nimaga so’rayapsiz?

- U nihoyatda latofatli ayol.

- Rostanam shunaqami?

- Unda ajib bir iazokat bor. Menimcha, u mehribon, to’g’riso’z ayol.

- U nihoyatda jozibali.

- Sizga qanaqa qilib tushuntirib berishni bilmayapman,- dedi Kon.- Aftidan, asl zoti shunaqaga o’x-shaydi.

- Ko’rib turibman. Sizga juda yoqib qolibdi.

- Judayam. Uni sevib qolganga o’xshayman.

- U g’irt piyanista,-dedim men.- Maykl Kembelni sevib qolib unga turmushga chiqmoqchi. Vaqti kelib Maykl nihoyatda boyib ketadi.

- Bretning unga turmushga chiqishiga ishonmayman.

- Nega?

- Bilmadim. Shunchaki, ishonmayman-da. Uni ko’pdan beri taniysizmi?

- Ha,- dedim men.- Urush paytida u men yotgan gospitalda hamshiralik qilgandi.

- O’shanda u hali qizaloq bo’lsa kerak?

- Hozir o’ttiz to’rt yoshda.

- Eshliga qachon turmushga chiquvdi?

- Urush paytida. Uning qaylig’i o’shanda yurakOurur kasalidan endi xoli bo’lgandi.

- Nega siz bunaqa ohangda gapiryapsiz?

- Kechirasiz. Bexosdan. Men shunchaki bor gappi aytmoqchi edim.

- Bretning birovni sevmay turmushga chiqishiga ishonmayman.

- Lekin u ikki marta shunday qilgan,- dedim men.

- Ishonmayman.

- Agar sizga javoblarim yoqmasa, nega bo’lmasa bunaqa ahmoqona savollarni beryapsiz?-dedim men.

- Men sizdan buni surishtirganim yo’q.

- Bret Eshli to’g’risida nimalarni bilishimni o’zingiz so’radingiz-ku

- Uni haqorat qilishni sizdan so’raganim yo’q.

- E, qo’ying-e. Jin ursin sizni.

U rangi o’chib o’rnidan turdi-yu, gazakli likopchalar qo’yilgan stolning naryog’idan menga qahr bilan tikildi.

- O’tiring,- dedim unga.- Tentaklik qilmang.

- So’zingizni qaytarib oling.

- Qo’ysangiz-chi, nima, hamma narsadan xabardormiz, deb o’ylaysizmi?

- So’zingizni qaytarib oling.

- Xo’p. Nima desangiz shu-da. Men Bret Eshli haida umrimda hech nima eshitmaganman. Endi ko’nglingiz joyiga tushdimi?

- Yo’q. Buni emas. Siz meni, jin ursin, dedingiz.

- Ha, mayli, jin urmay qo’ya qolsin,- dedim men.- Mana bu stulga o’tiring. Nonushtani endigina boshlagandik.

Kon jilmayib joyiga o’tirdi. U, aftidan, o’tirish mumkinligidan quvonib ketgandi. Rostanam, agar u o’tir-maganda, nima qilgan bo’lardi?

- Siz juda alam qiladigan gaplarni aytdingiz-da, Jeyk.

- Xafa bo’lmang. Tilim mana shunaqa achchiq. Qabih narsalarni o’ylamasdan gapiraveraman.

- Buni bilaman,- dedi Kon.- Aytish mumkinki, siz mening eng- yaqin do’stimsiz, Jeyk.

"Mana bunisi qoyil", deb qo’ydim o’zimcha.

- Aytganlarimni unutib unutib yuboring,- dedim unga.-" Xafa bo’lmang.

- Ha, mayli. Hammasi joyida. Shunchaki o’sha daqiqada menga juda alam qiluvdi.

- Juda soz. Keling, yana biror nima buyuramiz.

Nonushta qilib bo’lib, de la Pe kafesiga bordik-da, kofe ichdik. Kon yana Bret haqida gaplashmoqchi bo’layotganini fahmlab tursam ham o’zimni sezmaganga oldim. U-bu to’g’risida suhbatlashib o’tirdik, keyin u bilan xayrlashib redaksiyaga ketdim.