Eksperimental psixologiya metodologiyasi quyidagi tamoyillarga asoslanadi

Eksperimental psixologiya - bu turli xil eksperimental usullar yordamida olib boriladigan barcha turdagi ilmiy va psixologik tadqiqotlar uchun umumiy belgi. Eksperimental psixologiya psixologiyaning alohida turi emas, balki psixologiya fanining eng xilma-xil sohalarini qamrab oluvchi umumiy metodologik yondashuvdir. Psixologiyada eksperimental metodologiya asosan laboratoriya (kamroq - tabiiy) tadqiqotlarga qisqartiriladi, bunda ilmiy va uslubiy jihatdan eng to'g'ri (noto'g'ri) eksperimentlarni oldindan rejalashtirish va keyinchalik tashkil etish, u yoki bu fanning eng xilma-xil sohalari bilan bog'liq. amaliy psixologiyaning deyarli barcha sohalarini o'z ichiga olgan psixologiya fanlari amalga oshiriladi. Xususan, sezgilar, idrok etish, rivojlanish, diqqat, ong, o‘rganish, xotira, tafakkur, til psixofiziologiyasi bilan bog‘liq turli muammo va masalalarni o‘rganishning samarali eksperimental usullarini ishlab chiqish eksperimental psixologiyaning muvaffaqiyatli rivojlanishida katta ahamiyatga ega.So'nggi paytlarda ijtimoiy psixologiyada, shuningdek, psixologik motivlar va hissiyotlarni o'rganishda eksperimental yondashuvlar faol qo'llanilmoqda.

Eksperimental psixologiya metodologiyasi quyidagi tamoyillarga asoslanadi:

Umumiy ilmiy metodologik tamoyillar:

Determinizm printsipi. Bu tamoyilga asosan, barcha mavjudliklar ma’lum sabab, qonuniyatga ko‘ra paydo bo‘ladi, o‘zgaradi va nobud bo‘ladi. Psixologik tadqiqotda psixika hayot tarzidan kelib chiqib, mavjudlikning turli tashqi sharoitlari ta’sirida o‘zgarishini bildiradi.Hayvonlar psixikasi haqida so‘z yuritilganda, uning rivojlanishi biologik qonun sifatidagi tabiiy tanlanish bilan belgilanishini ta’kidlash lozim. Odam psixikasini oladigan bo‘lsak, inson ongi kelib chiqishining shakllari va rivojlanishi oxir-oqibat hayot uchun zarur moddiy vositalarni ishlab chiqish usulining rivojlanish qonunlari bilan belgilanadi. Determinizm tamoyilidan kelib chiquvchi xulosa sifatida inson ongining ijtimoiy-tarixiy xususiyatini tushunish xizmat qiladi.

Ob'ektivlik printsipi .Ushbu umumilmiy prinsip bilish jarayonini dialektik-materialistik talqin qilish bilan bog'liqdir. Obyektiv mavjud bo'lgan borliqni to'g'ri yoki taxminan to'g'ri aks ettiruvchi ilmiy bilimning obyektivligini tan olish uning o'zagini tashkil etadi. Haqiqat bilimlarning mohiyatidan iboratdir, ular bilimni anglovchi kishining irodasi va istaklariga bog'liq bo'lmaydi. Ammo ayni vaqtda obyektiv sifatlar, aloqalar va tashqi dunyoning munosabatlari bilim subyektining ongida in'ikos etib, uning bilish predmetiga aylanadi, undan muayyan xulosalar chiqariladi, u yoki bu munosabat shakllantiriladi..

Psixologiyaga xos tamoyillar

Fiziologik va ruhiy birlik printsipi. Asab tizimi psixik jarayonlarning paydo bo'lishi va borishini ta'minlaydi, ammo ruhiy hodisalarni fiziologik jarayonlarga qisqartirish mumkin emas.

2. Ong va faoliyatning birligi tamoyili. Ong va faoliyat uzviy birlikni tashkil etadi, lekin ular bir-biriga aynan o‘xshash emas. Ong faoliyat jarayonida uning ichki rejasini, dasturini hosil qilgan holda shakllanadi. Aynan, ongda voqelikning harakatchan ko‘rinishlari yuzaga keladi, ular yordamida inson atrof muhitda o‘z yo‘nalishini aniqlay oladi.Ong va faoliyatning birligi tamoyili ruhshunoslarga hulq-atvor, faoliyatni o‘rgangan holda, samarali maqsadga muvofiq harakatlarning ichki psixologik mexanizmlarini aniqlash, ya’ni, psixikaning ob’ektiv qonuniyatlarini ochib berish imkonini beradi.

3. Psixika va ongning faoliyatda rivojlanish tamoyili. Ushbu tamoyil psixika haqida uning faoliyat jarayoni va natijasi sifatida uzluksiz rivojlanishda ko‘rib chiqilgandagina to‘g‘ri tushuncha hosil bo‘lishini bildiradi.Har bir psixik hodisaning tadqiq etilishi shu hodisaning aynan hozirgi vaqtga tegishli bo‘lgan xususiyatlarining ta’rifini, yuzaga kelish va shakllanish tarixini, shuningdek, rivojlanish istiqbollarini o‘z ichiga olgan bo‘lishi kerak.Olimlar inson psixologiyasi va hulq-atvorini o‘rganishda ularni bir tomondan, organizmning biologik tuzilishi va faoliyati nuqtai nazaridan, ikkinchi tomondan, ijtimoiy rivojlanish qonunlari yordamida tushuntirib berishga harakat qiladilar.

Yaratilishdagi asosiy voqealar

XVI asr - psixologik eksperimentlar haqidagi birinchi ma'lumotlar.

XVIII asr - ilmiy maqsadli psixologik eksperimentlarni tizimli o'rnatishning boshlanishi (ko'pincha elementar vizual hislar bilan tajribalar).

1860 yil - G. T. Fexnerning psixofizikaga asos solgan va eksperimental psixologiyadagi birinchi asar hisoblangan "Psixofizika elementlari" kitobining nashr etilishi.

1874 yil - V. Vundtning "Fiziologik psixologiya" kitobi nashr etildi.

1879 yil - Vundtning psixologik laboratoriyasiga asos solindi, unda birinchi ilmiy psixologik maktab yaratildi.

1885 yil - G. Ebbinggausning "Xotira haqida" asari nashr etildi, unda muallif eksperimental psixologiya muammosini har qanday muammolarni hal qilish orqali ma'lum hodisalar va ma'lum omillar o'rtasidagi funktsional bog'liqlikni o'rnatish sifatida tushunishga keladi.