|
ном
ном
U
U
2
1
bu yerda U
1nom
va U
2nom
-chulg’amlarni nominal kuchlanishlari.
Kuchlanish transformatorida magnit oqim tarqalishi va o’zakdagi
isroflar o’lchov xatoligiga olib keladi:
U%
100
1
1
2
U
U
U
К
u
Ikkilamchi kuchlanishni vektori birlamchinikiga qaraganda 180
o
-ga
yaqin burchakka siljitilgan, bu burchak xatoligini tug’diradi.
Nominal xatolikka qarab 0,2; 0,5; 1; 3 aniqlik sinflari belgilanadi.
Xatoliklar magnit o’tkazuvchi konstruktsiyasi, ‘o’latni magnit
singdiruvchanligi va ikkilamchi chulg’amni cos
siga bog’liq.
Xatoliklarni kamaytirish uchun kichik magnit qarshilikka ega magnit
o’zak qo’llaniladi, magnit o’tkazgichdagi induktsiya, magnit sochilishi
kamaytiriladi hamda birlamchi chulg’am o’ram sonlari bir oz
kamaytiriladi. Burchak xatolik maxsus kom’ensatsiyalovchi chulg’amlar
bilan kamaytiriladi.
Bajaradigan vazifaga bog’liq chulg’amlari turli sxemalarga ulangan
kuchlanish transformatorlari qo’llanilishi mumkin. Masalan, uchta
fazalararo kuchlanishlarni o’lchash uchun ikkita bir fazali, ochiq
uchburchak sxemaga ulangan, ikki chulg’amli NOM, NOS, NOL
transformatorlardan yoki uch fazali, ikki chulg’amli, chulg’amlari yulduz
ulangan NTMK transformatordan foydalansa bo’ladi.
Ikkilamchi yuklama qiymati:
S
2
U
2
I
2
(
R
asb.
)
2
(
Q
asb.
)
2
V
A.
46
Katta yuklamalarda KT aniqlik klassidan chiqib ketadi, ammo
avtomatika va signallash xamda o’erativ zanjirlarni tahminlaydagan
o’zgaruvchan tok manbasi sifatida ishlatilishi mumkin. Bunda u
qizdirilish sharti bilan belgilanadigan maksimal quvvatgacha yuklanishi
mumkin. Bu quvvat nominaldan 8
9 marta ko’’ va 200
2000 V
A ni
tashkil qiladi.
Tok transformatori birlamchi tokni o’lchov asboblari va relelar uchun
qulay qiymatlargacha kamaytirish va o’lchov va himoya zanjirlarini yuqori
kuchlanishli birlamchi zanjirlardan ajratish uchun xizmat qiladi, birlamchi
chulg’am tarmoqqa ketma-ket ulanadi. Ikkilamchi chulg’amda zanjir
uzunligiga qarab 1 A yoki 5 A bo’ladi.
Nominal transformatsiya koeffitsienti:
K
I
но м
но м
I
I
2
1
,
bu yerda I
1nom
va I
2nom
-chulg’amlar nominal toklari.
33-rasm. Tok transformatorini ulash sxemasi.
TT konstruktsiya bo’yicha:
1. Alohida turuvchi.
2. Joylashtirilgan.
3. O’tuvchi TT
4. Ichkariga hamda tashqariga o’rnatiladiganlarga bo’linadi.
Ichkariga o’rnatiladigan TT ti’lari: TKL, T’L, T’OL, TSHL’, T’OF,
T’F. T-tok transformatori; ‘-o’tuvchi; K-g’altakli; L-quyma izolyatsiyali;
F-chinni izolyatsiyali; O-bir g’altakli.
Tashqariga o’rnatiladigan: TFN, TFKN. N-tashqariga o’rnatiladigan.
TT lar ham ikkita xatolikka ega:
tok bo’yi
I%
1
1
2
I
I
I
К
I
va burchak bo’yicha
.
47
TT xatoliklari konstruktsiyaga bog’liq: magnit o’tkazuvchi kesimi,
uni materialini magnit singdiruvchanligi, magnit yo’lni o’rta uzunligi va
I
1
w
1
ga.
Xatoliklarni kamaytirish uchun magnit o’zak yuqori sifatli ‘o’latdan
tayyyorlanadi, chulg’amlarda maxsus ulash usullari qo’llaniladi va magnit
o’zak sunhiy magnitsizlantiriladi.
Ko’yilgan talablarga ko’ra aniqlik sinflari 0,2; 0,5; 1; 3; 10 TT ishlab
chiqariladi. Bu raqamlar tok xatoligini nominal tok foizlarida birlamchi
chulg’am yuklamasi 100-120% ligida (uchta birinchi raqam) va 50-120%
ligida (oxirgi ikkita raqam) ko’rsatadi. 0,2; 0,5 va 1 aniqlik sinflaridagi
transformatorlar uchun burchak xatolik ham meyorlanadi.
Transformator xatoligi ikkilamchi yuklama (asbob, sim, kontakt
qarshiliklari) va birlamchi tokni nominalga nisbatan karraligiga ham
bog’liq. Yuklamani tokka nisbatan oshishi xatolikni oshishiga olib keladi.
Nominaldan ancha kichik bo’lgan birlamchi toklarda TT xatoligi
ko’’ayadi.
Ko’rilgan sinflardan tashqari ikkilamchi chulg’amlar D turdagi
(differentsial himoyalar uchun), Z (zamin himoyasi uchun), R (boshqa
releli himoyalar uchun) transformatorlar chiqariladi.
O’lchov asbob va rele tok zanjiri qarshiliklari kichik, sh.u. agar
ikkilamchi chulg’am uzilsa, magnit oqim keskin ortadi, chunki u faqat
birlamchi chulg’am MYuK i bilan belgilanadi. Bu rejimda magnit
o’tkazuvchi mumkin bo’lmagan haroratgacha qizishi mumkin, ikkilamchi
uzilgan chulg’amda yuqori, bahzida o’nlab kilovolg’tlargacha, kuchlanish
‘aydo bo’lishi mumkin.
Bu xodisalarga ko’ra TT ikkilamchi chulg’ami birlamchi chulg’amda
tok oqayotganda uzishga ruxsat etilmaydi. O’lchov asbobi yoki rele
almashtirish zarurligida avval ikkilamchi chulg’am qisqa tutashtiriladi
(yoki rele, asbob chulg’ami shuntlanadi).
Do'stlaringiz bilan baham: | 
