Электр хавфсизлиги

O`zlashtirish savollari
1. HFX fani nimani o`rganadi? 2. HFXning asosiy aksiomasi yoki V. Marshal nazariyasining asosi nima? 3. Xavflarning kelib chiqish sabablarini ayting? 4. Hayotiy faoliyat xavfsizligining uchta o`zaro bog`liqlik masalasini gapiring? 5. Xavf nima?


Tayanch iboralar
Hayotiy faoliyat xavfsizligi, faoliyat, xavfsizlik, xavf-xatar, sabab, ko`ngilsiz oqibat, xavflar, yashirin va xaqiqiy xavflar, faoliyat jarayoni modeli.


Hayotiy faoliyat xavfsizligi nazariyasining asosiy
tushunchalari va ta`riflari.


Reja:
1. Xavf-xatar nima?
2. Xavflar taksonomiyasi
3. Xavflarning kvantifikatsiyasi
4. Tavakkal nazariyasining asosiy fikrlari


Xavf-xatar nima?
Xavf-xatar hayotiy faoliyat xavfsizligining markaziy tushunchasi bo`lib, odam sog`ligiga bevosita yoki boshqa yo`llar bilan zarar etkazadigan, yani ko`ngilsiz hodisalar, oqibat yaratuvchilar tushuniladi. Xavfni ifodalaydigan belgilar soni tajribaning maqsadiga qarab ko`p yoki kam bo`lishi mumkin.
Xavfning bunday tushunchasi oldingi standart tushunchalarni (ishlab chiqarishning xavfli va zararli omillarini) o`z ichiga oladi, chunki hayotiy faoliyat xavfsizligida faoliyatning hamma shakllari va omillarini nazarda tutadi. Hayotiy faoliyatga to`g`ri kelmaydigan elementlar sistemasi kimyoviy va biologik aktiv moddalar yashirin xavfga egadir.


Xavflar taksonomiyasi
Taksonomiya - bu murakkab hodisalarning tushunchalarini, kishi faoliyatiga qaratilgan narsalarni turkumlash (klassifikatsiya) va sistemalash to`g`risidagi fandir. U faoliyat xavfsizligi sohasida ilmiy bilimlarni uyushtirishda, xavflarning tarkibini yanada chuqurroq o`rganishda katta ahamiyatga ega. Taksonomiya yangi fan bo`lib, hali to`la ishlab chiqilmagan. Shuning uchun bu to`g`rida taksonomiyaning ishlangan qismi to`g`risida so`z olib boramiz:
1. Kelib chiqishi bo`yicha xavflar tabiiy, texnik, ekologik va aralash bo`ladi.
2. Rasmiy standartga asoslanib xavflar xili bo`yicha fizik, kimyoviy, biologik va ruhiy turlarga bo`linadi.
3. Salbiy oqibatlarning ro`y berish vaqti bo`yicha xavflar impulsiv (beixtiyor harakat) va kumulyativ (to`satdan keluvchi) larga bo`linadi.
4. Xavflarning tarqalishiga yo`l qo`ymaslik bo`yicha (lokulizatsiya) – litosfera, gidrosfera, atmosfera va koinot bilan bog`liq bo`ladi.
5. Xavflar kelib chiqadigan oqibatlari bo`yicha – charchash, kasallanish, jarohatlanish, halokatlar, yong`inlar va o`limga olib boradigan sabablar.
6. Xavflar keltiradigan zarari bo`yicha – ijtimoiy, texnik, ekologik va h.k.
7. Xavfni namoyon bo`ladigan muhiti bo`yicha – maishiy, sport, yo`l transport, ishlab chiqarish va harbiy.
8. Odamga ta`siri bo`yicha xavf - aktiv va passiv, o`ta (zaharlar, kislotalar) va sust ta`sirchan(narkotik moddalar, aroq, sigareta) bo`ladi. Passiv deganda odamning o`zi sababchi bo`ladi.