Elektr mashinalar mexanik energiyani elektr energiyasiga yoki elektr energiyani mexanik energiyasiga o‘zgartirishga mo‘ljallangan

Sinxron generatorlar

Sinxron mashinalar ham dvigatel, ham generator rejimlarida ishlashi mumkin. Bu mashinalarning afzalliklari shundaki, ularda barcha jarayonlar sinxron (n₁=n₂) tezliklarda bo‘lib o‘tadi, ya’ni rotorning aylanishlar soni stator magnit maydoni aylanishlar soniga teng, ya’ni dvigatel uchun n₁=n₂=60צ/p bog‘liqlik bajariladi (¦−ta’minot tarmog‘i chastotasi), tashqi aylantirish manbai orqali aylantiriladigan generator uchun chiqish kattaligi esa ishlab chiqariladigan EYuKning ¦=p×n/60 (n−rotorning aylanish tezligi) chastotasi xizmat qiladi .

Shundan kelib chiqib, bunday mashinalar sinxron mashinalar deyiladi. Hozirgi vaqtdagi deyarli barcha energiya sinxron generatorlardan olinadi. Sinxron generatorni aylantiruvchi birlamchi dvigatelning turiga qarab bir necha turlarga bo‘linadi:
− gidroelektrostansiyalarda; bu yerda birlamchi dvigatel gidroturbina hisoblanadi, qutblari ko‘p sonli yaqqol ko‘rinadigan, kichik tezlikli gidrogeneratorlar ishlatiladi;
− issiqlik elektr stansiyalarida; bu yerda birlamchi dvigatel bug‘ turbinasi hisoblanadi, qutblari kam sonli va yaqqol ko‘rinmaydigan katta tezlikli gidrogeneratorlar ishlatiladi;
− kichik elektr stansiyalarida; masalan aloqa korxonalarining o‘z elektr stansiyalarida; bu yerda birlamchi dvigatel dizel hisoblanadi, qutblari ko‘p sonli va yaqqol ko‘rinadigan, katta va kichik tezlikli dizel generatorlari ishlatiladi.

3−rasm. Sinxron generatorning ishlash prinsipi

O‘zgarmas tok mashinalari

O‘zgarmas tok mashinalari aloqa korxonalarining elektr ta’minoti

qurilmalarida zaryad va bufer energiya manbalari, o‘zgarmas
kuchlanish elektromagnit o‘zgartirgichlari (radioumformerlar) sifatida uzluksiz ta’minot qurilmalarida keng qo‘llaniladi.
Eng oddiy o‘zgarmas tok generatori doimiy magnit va uning qutblari oralariga joylashtirilgan ramkadan iborat. Ramkaning boshi va oxirining uchlari ikkita 1 va 2 yarim segmentlarga mahkamlangan (4–rasm). Yarim halqalar bilan sirpanuvchan elektr kontaktta ega bo‘lgan qo‘zg‘almas A va V cho‘tkalarga generatorning yuklamasi ulanadi. Ramka magnit maydon qutblarida orasida aylanganida uning aktiv o‘tkazgichlarida elektromagnit induksiya qonuniga muvofiq o‘zgaruvchan EYuK vujudga keladi.







4–rasm. Eng oddiy o‘zgarmas tok generatori