Электролит эритмаларнинг электр eтказувчанлиги

χ₀ ning suyuqlik tabiatiga bog’liqligi

Suyuqlik	HCN (suyuq)	H2O	NH3 (suyuq)	SO2 (suyuq)	HCl (suyuq)	atseton
				Bosim ostida suyultirilgan
χ0 Om-1cm-1	1,1 x 10^-7	4,0 x 10^-6	4,0 x 10^-10	1,8 x 10^-11	2,0 x 10^-7	1,2 x 10^-10

K_Сl eritmasining 18⁰S da solishtirma elektr o’tkazuvchanligi

С kontsentratsiya	V suyultirish, g ekv/l	χ0 -1 sm-1 Ω	α dissotsilanish darajasi
1 N	1	0,9827 x 10^-1	0,78
0,1 N	10	1,1200 x 10^-2	0,86
0,01 N	100	1,2240 x 10^-3	0,94
0,001N	1000	1,2730 x 10^-4	0,98
0,0001 N	10000	1,2910 x 10^-5	0,99

Jadvalga nazar solsak, eritma 10 marta suyultirilsa, xar bir sm³ dagi ionlar soni kamayadi, solishtirma elektr o’tkazuvchanlik xam kamayadi. Biroq bu kamayish 10 marta emas. CHunki bu erda suyultirish bilan dissotsialanish darajasi ortayapti, agar α o’zgarmasa χ suyultirishga mos holda kamayib borgan bo’lar edi.

Ba’zi elektrolitlarning solishtirma elektr o’tkazuvchanligini kontsentratsiyaga qanday bog’langiligini grafikni ko’rib o’taylik.

5 10 С,%

Ionlarning kontsentratsiyasi qancha katta bo’lsa va ularning absolyut harakat tezligi ko’p bo’lsa χ₀ qiymati shuncha katta bo’ladi. Grafikdan ko’rinib turibdiki, kuchli elektrolitlar uchun kontsentratsiya ortishi bilan maksimum hosil bo’lib, so’ng χ₀ qiymati kamayadi. HCl va KOH larda (kuchli elektrolitlar) maksimum bo’lishining sababi, H⁺ va OH^- ionlarining harakatchanligi juda kattadir. Nima uchun maksimumdan so’ng χ₀ ning pasayishi ro’y beradi (chunki kuchli elektrolitlar istalgan kontsentratsiyada qariyib butunlay dissotsilanadi). Natijada yuqori kontsentratsiyada xar bir ion qarama-qarshi zaryadli ionni o’ziga tortadi, ya’ni o’z ⁺ - ^- atrofiga, masalan ion o’z atrofiga - ionni va ion o’z fatrofiga ni yig’adi. Natijada bu ionlarning harakatchanligini pasayishga olib keladi + χ₀ kamaya boshlaydi.



+ + +

+ +

+ + +

Elektr o’tkazuvchanlikni o’lchash sxemasi

Yuqorida aytilgandek, R o’lchaganda, unga teskari qiymat elektr o’tkazuvchanlik bo’ladi. Demak, R ni o’lchash uchun zanjir tuzamiz (sxema).

Elektr o’tkazuvchanlikni o’lchash usuli asosida fizikada Uitson ko’prigi deb nom

doimiy tok manba’idan to’g’ridan-to’g’ri foydalanib bo’lmaydi. CHunki, agar protsessda o’zgarmas tok ishtirok etsa elektroliz jarayoni va polyarizatsiyalanish xodisalari sodir bo’lar edi.

SHuning uchun tok manba’i sifatida akkumulyator olinib, tok induktsion galtakdan o’tkaziladi va yuqori chastotali o’zgaruvchan tokka aylantiriladi. Sxema yig’ilgandan keyin Z idishga tekshiriluvchi eritma quyiladi. Telefonni quloqqa tutib, K suriluvchi kontakt orqali AV sim bo’ylab xar yoqqa suramiz va bunda telefonda eng kam ovoz eshitiladigan nuqtani topamiz. Bu vaqtda o’zgaruvchan tokning fazalar kuchlanishi R va K tenglashadi. Bu holatda RTK chiziqda tok bo’lmaydi. Tarmoqlangan zanjirda tokning taqsimlanish qonuniga asosan (Kirxgoff qonuni) RTK simida tok

bo’lmaydigan vaqtdagi, ya’ni zanjirdagi qarshiliklar ^AP ₌ ^BP yoki bu ^R ₌ ^RX .

AK BK a b

Bunda uchta qarshilik ma’lum (R, a, b) bo’lgani uchun yuqoridagi nisbatlar orqali to’rtinchi qarshilikni topish mumkin. Bundan Z idishdagi eritma qarshiligi R_X

RX = RM −b = RM ⋅(1000−a) chunki b =1000−a

C a a

χ0=

R_X

«C» ma’lum, ya’ni idish doimiysi.

Qarshilik magazini sifatida shunday qarshilik tanlab olinadiki, minimum Kolraush ko’prigi o’rtasiga to’g’ri kelsin. Xar bir suyuqlik uchun χ₀ individual qiymatdir. Binobarin, χ₀ orqali modda tozaligini aniqlash mumkin bo’ladi. Masalan, oddiy distillangan suv juda toza emas (χ₀=10^-6). Agar toza suv bo’lsa, u faqat H₂O ↔ H⁺ + OH^- hisobiga tok o’tkazishi kerak (u holda _χ0=10^-8).

Ekvivalent elektr o’tkazuvchanlik

Elektr o’tkazuvchanlikka kontsentratsiya ta’sirini yo’qotish uchun ekvivalent elektr o’tkazuvchanlik (_λ) degan tushuncha kiritilgan.

Oralari 1 sm bo’lgan ikkita elektrod orasiga 1 g-ekv. modda quyilgan hosil bo’ladigan elektr o’tkauvchanlik - ekvivalent elektr o’tkazuvchanlik deb ataladi. U _λ (lyambda) harfi bilan belgilanadi.

Agarda 1 N eritma olsak, uning _λ sini o’lchash uchun 1 l eritma kerak bo’ladi.

Elektrodlar sathi yuzasi 1000 sm² bo’lishi kerak. Bunda 0,1 N eritma olinsa, uning 1 g-ekv. erigan moddaga moslashtirish uchun, elektrodlar sathi 1000 sm² bo’lishi lozim. Amalda bunday qilinmaydi, ekvivalent elektr o’tkazuvchanlik χ₀ dan hisoblab topiladi.