Elektromexanika

2. AYLANUVCHI MAGNIT OQIMINI HOSIL QILISH.



1–rasm. Uch fazali transformator magnit oqimlarining magnit oqim qiumatlarini qo’shish.
Uch fazali transformatorlarni bayon qilishda uchala sterjen pulslanuvchi (o’zgaruvchi) magnit oqimlarining oniy qiymatlari yig’indisi hamma vaqt nolga teng bo’lishi ko’rsanilgan edi (9 – 5 -$). Buning sababi uchala AX, BY, CZ chulg’amlarining o’qlari 1–rasmda ko’rsanilgandek bir – biriga parallel bo’lganidir. 2–rasmda uch fazali tok uchun vaqtning a momentida toklar oniy yo’nalishlarining diagrammasi ko’rsatilgan. Agar chulg’amlar birgina umumiy o’q bo’ylab joylashgan bo’lsa ham shunday effect hosil bo’lar edi (3–rasm).

2–rasm. Uch fazali tok egri chiziqlari.

3–rasm. Bir o’qa joylashgan uchta chulf’am magnit oqimlarini qo’shish.

Biroq chulg’amlar fazoda o’qlar singari 120 el grad burchak octida joylashganda ahvol ancha o’zgaradi. Chulg’amlarni po’lat silindirning ichki sirti bo’ylab bunday joylashtirish 4–rasmda ko’rsanilgan. Vaqtning a mpmentida chulg’amlar simlardagi toklar 2–rasmdagi diagrammada ko’rsatilgan va u 3–rasndagiga mos keladi.

BY chulgamining magnitlovchi  kuchi by chulg’amining o’qi bo’ylab ynalgan va  bo’lgan uchun maksimal qiymatga ega. AX chulg’amining  magnitlovchi kuchi o’zining a x chulg’amining o’qi bo’ulab yo’nalgan, biroq tok  bo’lgani uchun  ga teng. Xuddi shuningdek,  va c x o’qi bo’ulab yo’nalgan. Chulg’amlar shungdau joulashganidan yig’indi magnitlovchi kuch hosil qilishi ravshan:

Agar hodisani davrning 1/6 dan keyin ko’rsak (2–rasmdagi b nuqta). u holda hatijaviu magnitlovchi kuch o’zining qiumanini saqlagan holda, aulananing 1/6 siga, yani  ga burilganini ko’rish mumkin (5–rasm).
Uch fazali chulg’amning magnitlovchi kuchi bilan birga u hosil qilgan Ф yig’indi magnit oqimi ham aylanadi. Chulg’amlarning ayni shu konstruksiyasida oqim ikki qutbli (p = 1) ekan, bu 5–rasmda ko’rsanilgan.
Tokning bir davridamagnit oqimi bitta aylanishi, sekundiga f davr ichida yoki minutiga f*60 davr ichida ikkita qutbli oqim.
 ayl / min.
aylanishi mumkin.



4–rasm. Asinxron dvigatel fazali chulg’amining yig’indi oqimi.


5–rasm. Divigatelning b vaqt momenti uchun yig’indi magnit oqimi. (2–rasm).





6–rasm. Asinxron dvigatelning chulg’amsiz statori.
Agar chulg’amlarni qutblar jufti soni birdan ortiq (p = 2, 3, 4…) bo’ladigan qilib yasalsa,  dan necha marta kata bo’ksa, magnit oqimining aylanish tezligi shuncha marta kamayadi.
Uch fazali tok uch fazali chulg’amdan o’tar ekan, o’zgarmas tezlik bilan aylanuvchi magnit oqimni hosil qiladi, bu oqimning amplitudasi bitta faza oqimining amplitudasidan 1,5 marta kata bo’lib saqlanadi:
 (1)


7–rasm. Statorning po’lat varag’i.
Asinxron elektr divigatellarida uch fazali chulg’am mashima qo’zg’almas qismi–statorning ichki silindirik sirtidagi ariqchalarga joylashtiriladi (6–rasm). Stator 1 tashqi po’lat korpus va unga preslangan po’lat o’zak 2 dan iborat bo’lib, po’lat o’zakning ariqchalari bor. O’zak shtamplangan po’lat varaqlardan (7–rasm) yig’iladi, bu varaqlar bir – biridan maxsus lak bilan izolyasiyalangan. Rasmda ko’rsatilgan divigatel statorining korpusi tashqi tomondan ventilyator yordamida havo bilan shamollatiladigan, sovitiladigan sirti kattaroq bo’lsin uchun u qirrali qilib yasalgan.


8–rasm. Stator chulg’amining ariqchalarda joylashishi.
Chulg’amlarning maxsus yasalishi tufayli (12–rasm) ayrim fazalar magnit oqimlari va uch fazali yig’indi oqim kattaliklari statorning havo zazorida sinusoidal taqsimlangan.
Stator ichiga mashinaning aylanuvchi qismi – rotor joylashtiriladi, shuning uchun chulg’amning ariqchalarda yotmagan chekka qismlari 4–rasmda ko’rsanilgandek emas, balki stator o’zagining chekka qirqim qismi 2 da (8–rasm) joylashtirilishi kerak. Bundan tashqari, seksiylarning aktiv qismlari ariqchalarda 4–rasmda ko’rsanilgandek yonma - yon emas, o’zgarmas tok masyinasining yokori singari ikki (pastki va ustki) qatlam qilib joylashtiriladi (8–9–rasm). Fazalarning A, B, C boshlanish uchlari fazoda bir – biridan 120 el, grad surib (8–rasm), ularning uchlari esa taqsimlash qutisi 3 ga joylashtirilgan (6–rasm).