Elektronika va sxemalar” fanidan tayyorlagan mustaqil ishi 1-mavzu: Mustaqil manbali o‘zgarmas tok zanjirini hisoblash. Elektr zanjirning kompleks uzatish funksiyasini hisoblash Reja

QARSHILIKLARNI ARALASH ULASH
Aralash ulanganda rezistorlarning bir qismi bir-biri bilan ketma-ket ulanadi, boshqa qismi esa parallel ulan­gan bo’ladi. Shuning uchun har bir zanjirning ek­vivalent qarshiligi alo­hida hisoblanadi. Buni quyidagi misolda ko’rib chiqamiz.
KIRXGOFNING IKKINCHI QONUNI
Umuman, elektr zanjir bir necha EYUK manbalaridan va rezistorlardan tashkil topgan bo’lishi mumkin. Rasmda E₁ va E₂ manbalar generator rejimida ishlaydi, ya’ni ulardagi EYUK lar va utayotgan toklar bir xil yunalgandir. Bunda В va A nuqtalar orasidagi kuchlanishni quyidagicha aniqlash mumkin:

Sunggi tenglama Kirxgofning ikkinchi o’rnuni nomi bilan mashxur: xar qanday yopiq konturda barcha EYUK larning algebraik yigindisi usha konturdagi qarshiliklarda yuzaga kelgan barcha kuchlanishlar tushishlarining al­gebraik yigindisiga teng.
Elektr yurituvchi kuchlarning va kuchlanishlar tushish­larining ishorasini aniqlash uchun konturni aylanib chiqishda ixtiyoriy yunalish tanlab olinadi.
Agar EYUK ning yoki qarshilikdan utayotgan tokning yunalishi konturni aylanib chiqish yunalishi bilan bir xil bo’lsa, u xolda EYUK va kuchlanishning tushishi I·R. "+" ishorasi bilan, agar EYUK yoki tokning yunalishi konturni aylanib chiqish yunalishiga qarama-qarshi bo’lsa, "—" ishora bilan olinadi.
SIMLARDA ELEKTR ENERGIYASINI UZATIS’DA KUCHLANISHLARNING TUSHISHI
Elektr energiya iste’molchiga simlar orqali uzatiladi. Simlar qisqa bulganda ularning qarshiligini e’tiborga olmasa xam buladi. Simlar uzun bulganda ularning qarshiligini e’tiborga olish kerak, chunki tok utganda, ularda kuchlanishning tushishi katga bo’ladi :
Liniyaning boshi va oxiridagi kuchlanishlar farqi liniyadagi kuchlanishning pasayishiga teng bulib, yuqotilgan kuchlanish deyiladi, ya’ni:
Liniyaning boshidagi kuchlanish U₁, uzgarmagan paytda liniyaningtiridagi kuchlanish U₂ tokka bog’liq, bo’ladi. Li­niyadagi tok qancha katta bo’lsa, kuchlanishning tushishi ∆U shuncha katta bo’lib, liniyaning oxiridagi kuchlanish U₂ ni kamaytiradi:
Iste’molchilarda kuchlanishning uzgarishi ruxsat berilgan doirada bo’lishi kerak.
Kichik quvvatli iste’molchilar (yoritgichlar) uchun yuqotilgan kuchlanish —2,5, +5%, katta quvvatli iste’­molchilar (dvigatellar) uchun ±5% dan yuqori bo’lmasligi kerak.
Agar yuqotilgan kuchlanishning ruxsat berilgan miqdori ma’lum bo’lsa, formuladan foydalanib li­niyasimining zarur bo’lgan kundalang kesimini aniqlash mumkin:
Bunda: Р₁ — liniyaning boshidagi kuvvat, Р₂ — liniyaning oxiridagi quvvat. ∆P=1∙∆U— liniyada yuqotiladigan quvvat.
Shunday qilib, liniyadagi tok ortishi bilan kuchla­nishning tushishi xam ortadi. Foydali ish koеffitsiyenti esa kamaya borar ekan.