|
Fotodiodlar. Ayrim moddalarga yorug’lik tushganda, energiya modda atomlari tomondan yutilib, elektron – kovak juftini hosil qiladi. Bu moddadan yasalgan material uchlariiga kuchlanish berilsa, elektronlar bir tomonga, kovaklar ikkinchi tomonga harakat qiladi. Yorug’lik intensivligi oshishi bilan tok kuchi ham ortib boradi.
Fotoelektrik qurilmalarda yorug’lik ta’sirida kuchlanish hosil bo’ladi. Fotodiodlar – yorug’lik ta’sirida elektr tokini o’tkazuvchi qurilma sifatida ishlatiladi.
Yorug’lik diodlar – bu bir yoki bir necha r-p o’tishga ega bo’lgan diod bo’lib, undan tok o’tganda o’zidan yorug’lik chiqaradi. Bu diodda tok tashuvchi zarrachalar elektronlar va kovaklardan iborat bo’lsa-da, elektronlarning miqdori kovaklarga nisbatan ko’proq bo’ladi. Elektronlar p sohadan r-sohaga o’tish davomida, bir energetik sathdan ikkinchisiga o’tadi. Elektronlar r-sohada kovaklar bilan rekombinatsiyalanib o’zlarining ortiqcha energiyalarini yo’qotadi. Bu energiya nur sifatida namoyon bo’ladi. Tok ortishi bilan yorug’lik intensivligi ham ortadi. CHiqayotgan nur kengroq fazoga taqsimlanishi uchun diodning nur chiqayotgan sohasiga ixcham linza ham o’rnatiladi. Diod materialiga qarab undan chiqayotgan nurning rangi ham har xil bo’ladi.
Yorug’lik diodlari yorug’lik indikatorlari, optoelektron asboblarida nurlanish manbai, kinofototexnikada va avtomatik qurilmalarda keng qo’llanlishi bilan bir qatorda, hozirda energiya tejamkor yoritish vositalari sifatida ko’cha va uylarning va ko’cha yoritish lampalari sifatida hamda ko’cha reklama shchitlarida ham qo’llanilmoqda. Fotodiod va yorug’lik diodlarning shartli belgilanishi 19.7 – rasmda keltirilgan.
3-Mavzu:Elektr zaryad tashuvchilarning muvozanat holdagi konsentratsiyasi.
Reja:
1.Elektr zaryad tashuvchilar.
2.Konsentratsiyalar haqida.
Xususiy y arim o'tkazgichda zaryad tashuvchining yashash vaqti
k ristalning x u su siy atlari va kristall p a n ja rad a n u q so n la r h a m d a
rekom binatsiya m arkazlarini hosil qiluvchi kiritm alar mavjudligi bilan
belgilanadi. Shuning uchun zaryad tashuvchilarning o ‘rtacha yashash
vaqti qiym ati keng oraliqda o ‘zgaradi (germ aniyda 10CH-1000 mks,
krem niyda
5CH-500
mks).
Tashqi energetik t a ’sirlar natijasida yarim o'tkazgichdagi E Z T lar
konsentratsiyasi m uvozanat holdagi konsentratsiyaga nisbatan ortib
ketishi m um kin. T a ’sirlar t o ‘xtatilgandan so ‘ng nom uvozanat zaryad
ta s h u v c h ila r re k o m b in a ts iy a la n a d ila r va k o n s e n tra ts iy a ilgarigi
m uvozanat holatiga qaytadi.
N om uvozanat zaryad tashuvchilar paydo b o‘lishi quyidagi sabablar
bilan bog'liq:
— yarimo"tkazgichningyoritilishi. Y orug‘lik kvantlari elektronlarni
valent zonadan o 'tkazuvchanlik zonaga o ‘tkazishi m um kin. Bunda
yarim o‘tkazgichda yangi foto elektron-kovak juftliklari hosil bo'ladi;
— zarbdan ionlanish. Elektron yoki kovak kuchli elektr m aydon
ta ’sirida tezlashib k atta energiyaga ega b o ‘ladi va neytral atom bilan
to'qn ashib uni ionlashtiradi, yangi elektron-kovak juftliklarni hosil
qiladi;
— injeksiya. M asalan, elektr toki o ‘tganda n — yarim o'tkazgichga
p — yarim o'tkazgichdan nom uvozanat zaryad tashuvchilar kirib kelib
noasosiy zaryad tashuvchilar konsentratsiyasini oshiradi.
N o m u v o z a n a t z a ry a d ta s h u v c h ila r re k o m b in a ts iy a te z lig in i
aniqlashga harakat qilam iz.
T erm odin am ik m u vozanat h o latd a ( ^ c o n s t ) birlik hajm dagi
generatsiya tezligi p„ / тp rekom binatsiya tezligiga teng b o ‘ladi, bu
yerda тр — n yarim o‘tkazgichda kovaklarning yashash vaqti. M uvozanat
buzilganda rekom binatsiya tezligi p l z p (p>pn) ga ten g b o ‘ladi.
N atijada n — yarim o‘tkazgichning birlik hajm ida, vaqt birligida p n / тp
kovaklar gen eratsiyalanibp i тр kovaklar rekom binatsiyaga uchraydi.
Kovaklar konsentratsiyasining o ‘zgarish tezligi bo'ladi. Bu yerda minus ishora nom uvozanat konsentratsiya vaqt o'tishi
bilan kamayishini ko‘rsatadi. p — yarim o‘tkazgichdagi elektronlar uchun
ham shunday ifodani yozish mumkin.
Do'stlaringiz bilan baham: |
