Erkin X u d o y b e r d iy e V adabiyotshunoslikka

ISBN  978-9943-13-038-8
© «1QT1SOD-MOL1YA»,  2007 
©  E.  X u d o y b e rd iy e v ,  2007

---

S O ‘Z  BO SH I
So‘nggi yillarda  hayotimizda yuz berayotgan tarixiy o'zgarishlar 
barcha ijtimoiy fanlaming mohiyatini, asosiy qoidalarini mustaqillik 
mafkurasi ruhida qayta idrok etishni, yangicha tahlil va talqin qilishni 
zarur qilib q o ‘ydi.  Deyarli barcha  ijtimoiy fan lar b o ‘yicha hozirgi 
davr ruhiga, dem okratik o ‘zgarishlar va islohotlarga m os keladigan 
darsliklar,  q o 'llan m alar va dasturlar yaratishga  kirishildi.  Aslida, 
adabiyotshunoslik  sohasida  ham   eskirib  q o lg an   va  chiqarib 
tashlanishi  za ru r  b o ‘lgan  yoki  yangicha  ta lq in la rn i  kutayotgan 
qarashlar,  q o id alar  ham da  m uam m olar ju d a   k o ‘p.  C h u no nch i, 
aw algi “A dabiyotshunos-likka  kirish”  darsliklarida partiyaviylik, 
sinflylik, sotsialistik realizm  masalalari talqini va sharhiga ko‘plab 
sahifalar ajratilgan  cdi.
Endilikda diniy mazmundagi adabiyotga ham   m unosabat keskin 
o ‘zgardi.  H ozir  “ saroy  ad ab iy o ti”  va  d iniy ad a b iy o tn i  qoralash 
yo‘lidan borib b o lm a y d i.
Shu kabi son-sanoqsiz dalillar hozirgi davr ruhiga  m os keladigan 
yangi  “A dabiyotshunoslikka  kirish”  darsligini  yuzaga  keltirish 
zaruratini tug'dirdi.  M azkur zaruratdan kelib chiqib,  ushbu kitobni 
yozishga va unda adabiyot-shunoslikning eng so‘nggi yangiliklarini, 
yutuqlarini ham da o ‘zgarish!arini  imkon boricha qam rab  olishga 
jazm  etildi.  D em ak,  m azkur kitobni yozishdan  k o ‘zlangan asosiy 
m aqsad  davrim iz  ruhiga,  tarixiy  o ‘zgarishlarga  m os  keladigan 
“Adabiyotshunoslikka  kirish”  darsligini  yuzaga  keltirishdir.
Darslikda,  eng   avvalo,  o ‘zbek  adabiyotshunosligida  q o ‘lga 
kiritilgan tajribalar hisobga  olindi.  U nda o ‘rta  m ak tab lar uchun 
adabiyot ilmidan  dastlabki darsliklar yozgan A bdu rah m on   Sa’diy, 
A bdu rauf F itrat  va  Izzat  S u lton  singari  o lim larn in g   a n ’analari 
izidan borishga  harakat  qilindi.  Shuningdek,  oliy o ‘quv yurtlari 
u c h u n   “A dabiy o tsh u n o slik k a  kirish”  fa n id a n   N .S h u k u ro v , 
S h .X o lm a to v ,  M .M a h m u d o v ,  T .B o b o y e v la r  e 'l o n   qilg an 
q o ‘llanm alar  ham   m azkur  ish  uchun  zam in  b o ‘lib  xizm at  qildi.
Albatta,  ijtim oiy-tarixiy  hodisalar  ko‘pch ilik   fan lar  qatori 
adabiyotshu-noslik ilmiga  ham  o ‘z ta’sirini o ‘tkazishi shubhasizdir. 
Shu bilan bir qatorda, adabiyotshunoslikda ko‘plab qoidalar borki.

---

ular uzoq  yillar davom ida dcyarli o ’zgarmay keladi.  Mazkur qoida 
va m u am m o larn i  yoritishda yuqoridagi olim larning asarlari bilan 
b irq a to rd a  ja h o n   adabiyotshunosligi sohasidagi tajribalarga  ham  
m u ro ja a t  q ilin d i.  C h u n o n c h i,  “ A d a b iy o t  n a z a riy a s i”  va 
“A dabiyotshunoslikka kirish”  fanlari b o ‘yicha darsliklar yozgan 
M ustaqil  D a v latlar  H a m d o ‘stligi  olim larining  asarlari  sh ular 
ju m la sid a n d ir.  A yrim   qoidalar,  q arashlar  va  talqinlar  m azkur 
a sarlard ag i  fikrlarga  yaqin  b o 'lg a n i  h o ld a  ushbu  kitob dag i 
misollarning aksariyatini imkon boricha milliy adabiyotdan olishga 
harakat qilindi.
V u q o rid a g ila rd a n   ta sh q a ri,  ad a b iy o tn in g   ayrim   n a z a riy  
m asalalarini  yoritishda  F itrat,  C h o lp o n ,  O ybek  kabi  adiblar, 
A .Q a y u m o v ,  L .Q a y u m o v ,  H .Y o q u b o v ,  M .Q o ‘s h jo n o v ,
O .S h a ra fid d in o v ,  B .N azaro v ,  S .M irv a liy ev ,  U .N o rm a to v ,
H.Abdusamatov, A R ustam ov,  B.Sarimsoqov,  N.Xudoy-berganov, 
S.Sodiq,  M.Sultonova singari olimlarning maqola hamda kitoblariga 
ham   tayanildi.

---