766 kishi yashagan, 1962-yilda esa 339 kishi qoldi. Ko'pchilikning
llkricha bu qishloq o'limga m ah k u m qilingandi. Aytib o'tish m uh im -
ki, qishloq aholisi qishloq x o ‘jaligi bilan shug'ullangan, 1976-yilda
Hilda 4 tagina oila qoldi xolos. Mahalliy hukumat zudlik bilan tog'
t u r i z m i n i riv o jla n tiris h t o ' g ' r i s i d a q a r o r qabul qildi. M e x a n ik
ko'targichlar va turistik bazalar qurish y o i g a qo'yildi. 1981 — 1983-
yillarda 700 o'rinli m eh m onx o nalar qurildi va keyinchalik bu sonni 3
mingga ko'tarishga niyat qilindi. Shunday qilib, mahalliy iqtisodning
rivojlanishiga zamin yaratildi.
Keyingi yillarda ko'pgina mamlakatlarda shaharliklarning fermalarda
hordiq chiqarishi odat tusiga kirib qoldi. Bu shunga olib keldiki, qish
loq aholisi turizm bilan bog'liq ikkinchi ixtisosga ega bo'lish
va joylarda
turistik m ajmua qurib ishga tushirish bilan esa turm ush sharoitini
yaxshilab olish imkoniga ega.
Turizm sanoatining xarakterli tom onlaridan biri xalqaro m ehnat
taqsimoti tizimidagi xizmat ko'rsatish korxonasidir. Xorijiy turiz m
ning rivojlanganligi natijasida ushbu xizmat ko'rsatish korxonasi o 'z
xizm atlarini boshqa tovarlar kabi mahsulot sifatida sota boshlaydi.
Xalqaro turizm uchun xizmat ko'rsatishga ixtisoslashish mablag'lar
tushishiga olib keladi. Turizm sanoati xizmat ko'rsatish ko'lam ining
um u m iy kengayishiga, mintaqalardagi aholi daromadining oshishiga
t a ’sir ko'rsatadi.
X alqaro turizm ko'lam in in g kengayishi bilan xizmat ko'rsatish
korxonalarining soni ham oshib boraveradi.
Turizmga t a ’sir ko'rsatish sohasiga ko'plab turdagi koraonalar kiradi
va ular turistik mavsum davomida ishga tushadi, ularning pul aylan-
masi turistlar soniga qarab orta boradi.
Xalqaro turizmga t a ’sir etuvchi xizmat ko'rsatish
sohalariga oziq-
ovqat, kiyim-kechak, oyoq kiyimi, zargarlik buyumlari, antiqa b u-
yumlar, atir-upalar do'konlari, attorlik mollari, gul do'koni, tamaki
mahsulotlari do'koni, qurilish va t a ’mirlash,
kir yuvish xizmatlari,
yoqilg'i quyish shoxobchalari va h.k. kiradi.
X alqaro turizm ning rivoji ray o nd a misli k o'rilm agan iqtisodiy
o'sishga olib kelishi mumkin. Bunga Yevropadagi 3 ibodat markazi
bo'lm ish shaharning biri — Lurd misol bo'ladi. 5 ming aholisi bo'lgan
bu shaharchada o'ziga xos turistik resurslar mavjud: qasr, tog'dagi
qam o q qa aylantirilgan qadimiy q al’aning qoldig'i.
1858-yilga kelib, bu shaharda m o'jiza yuz berdi. Shaharda topilgan
25
manba m o ‘jizaviy deb topildi va Lurdga minglab odam lar oqib kela
boshladilar. Tadbirkorlar bundan foydalana boshladilar.
Shahardagi m o ‘jizaning paydo bo'lgan yili atigi 2 m ehm onxona
bo 'lgan bo'lsa, 100 yil o 'tib , Lurd Yevropadagi eng yirik m eh-
monxonalari mavjud shaharga aylandi. 80-yillarda
u m ehm onxona soni
bo'yicha fransuz shaharlari ichida 2-o'rinni oldi. Shahardagi 226 m eh-
monxonada 3000 ishchi xizmat ko'rsatadi. Har yili shahar 3,5 million
turistlarni qabul qiladi, buning 59% i xorijliklardir.
Faqat turizm ayni rivojlangan rayonda talabning keskin tushib ketishi
juda xavflidir. Sayohat joyininig eskirishi, odam larda qiziqishning
yo'qligi, turistlarning kamayishi natijasida
mazkur rayon iqtisodida
inqiroz ham ro'y berishi mumkin. Bunga misol qilib, Fransiyadagi
mineral suv kurortlarini olsa bo'ladi.
Fransiyada 120 ta mineral suv manbalari mavjud. Bu butun Yev
ropadagi nafaqat soni bo'yicha, balki suvning tarkibidagi minerallar-
ning soniga ko'ra ham eng boy manbalardir. Ikkinchi jah o n urushi
arafasida fransuz mineral suv kurortlari dunyoda birinchi o'rin ni egal-
lagan. Faqat keyingi paytlarda birinchi jahon urushidan oldin yaratilgan
m od diy -te x n ik a
bazasi yang ilanm ad i, ch u n k i m an b a egalari o 'z
kapitalini mineral suvlarni quyish va qadoqlashga sarfladilar. Natijada
Fransiya yiliga 2 mlrd. litr mineral suv ishlab chiqaradigan yirik maj-
muaga aylandi, shu bilan birga xorijiy turistlar qatnovi ham kamaya
bordi, bu esa turizm asosiy rol o'ynagan mintaqa iqtisodiga zarar,
ya’ni tangchilik keltiradi.
Turizm rivojining kelajagini aniqlash uchun aw alo, moddiy-texnik
bazasi, turistik resurslar ko'lami, mazkur turistik mahsulotga bo'lgan
talabni chuqur o'rganish lozim. Bu ishda turistik
resurslarning bahosini
haddan tashqari oshirib yubormaslik lozim. Masalan, m a ’lum bir min-
taqadagi tarixiy yodgorlik faqat shu joyning o'zi uchungina qiziqarli
bo'lishi mumkin, xalqaro maydonda esa boshqa ko'plab yodgorlik-
larning oldida mazkur yodgorlikning u qadar ahamiyati bo'lmasligi va
turistlarni o'ziga jalb qilmasligi mumkin va shuning uchun ham b u n
day rayonlarda moddiy-texnika bazasini yaratishdan ko'p foyda olish
amri mahol. Turistik resurslami baholashda, qo'shni rayondagi resurslar-
ni ham hisobga olish kerak bo'ladi. Turistik moda qo'yadigan
talabni
(masalan, otlarda sayohatga chiqish va h.k.jni ham e ’tibordan chetda
qoldirmaslik lozim.
Shunday qilib, qoloq rayonda Ь а ф о etilgan turistik markaz uning
26
rivojlanishiga olib keladi. B u n dan tashqari, bu kabi “ rivojlanish
qutblari’’ning tashkil etilishi kelgusida iqtisodiy disproporsiyaning chu-
qurlashuvini keltirib chiqaradi.
Shunisi aniqki, agar turistik siyosat m intaqa manfaatlariga zid
kelmasa, Xalqaro turizm o 'z -o 'z id a n mahalliy iqtisodning gullab-yash-
nashiga kafil bo'la olmaydi.
Do'stlaringiz bilan baham: 
