Fakultet Kimyo o‘qitish metodikasi

I. Asosiy qism. Kimyo fanini o’qitishda texnik vositalardan foydalanishning psixologik – pedagogik asoslari.
Yanom Amosom Komenskiy “Buyuk didaktika” asarida ta’limdagi qulayliklarni e’lon qilib bo’lgandi: “Oltin qoidalarni tezlatish uchun, faqat ajoyib his qilishlarga erishish mumkin,aynan: ko’rinish-ko’rish uchun, xabarlarni- eshitish,- ta’mlarni- sezish, qulay tushunchalar-tushunib bo’ladi. Shu vaqtning o’zida bir qancha ta’mlarni his qilish mumkin”.
Turli xil – eshitish va ko’rish, kinesteticheskiy qulayliklar turi mavjud. 1941 – yilda professor B.A.Armetov, til ta’limining psixologik xususiyatlarini, hammaga qulay tushunarli tilda ilmiy ishini yoqladi .
Didaktik printsip ta’sirining qulayliklari to’g’risida savol paydo bo’ldi: qanday qiyofada va ko’rsatilgan vosita turlarining qanday yordami bilan amaliyotda qulay qanday ko’rsatmalarni qo’llash mumkin? Mashhur to’plamning shunday usullari mavjud. Masalan, kuzatuvchining ifodalanish usullari bo’yicha, ekranli, verbal, illyustrativ, grafik ko’rsatmalari bo’lishi mumkin. Illustrativniy kuzatuvchi o’z navbatida illustrativ, predmetniy, situativnoy, syujetnoy va boshqa ko’rsatmalarga ega bo’lishi mumkin. Yangi informatsion texnologiyaning paydo bo’lishi bilan kompleks usul ko’rsatmalarini amalga oshirish printsipining asosi o’rnatildi. Multimediynost ko’rsatmalar odatda usullarni ifodalash prinsipida amalga oshiriladi.
Ta’lim vositalari materiallari haqida gapirganda didaktik usullar, ularning tabiiy xosalari ko’pincha bog’liq bo’ldi, o’z navbatida ta’lim vositalari yoki proyektlaridan foydalanishda ma’lumotlar ba’zasida ko’rsatmalar shakli va turini aniqlash mumkin .
1.1.O’qitishning texnik vositalar tasnifi.
Texnik vositalar ta’limi dunyoviy tezligini ilmiy ifodalashda muhim rol o’ynaydi . Vatanimizda va chet el adabiyotlarida ularning klassifikatsiyasi uchun asosiy farq aniqlangan: O’TV funksiyasini o’quv jarayonida didaktik asoslari va qo’llash printsiplari inson sezgi organlarida tur va darajaga ta’sir qiladi.
Ayniqsa klassifikatsion vositalar ta’limi keng tarqalgan bo’lib, [7 , 8] jarayon davomida O’TV ning roli N.M.Shaxmayevim va P.P.Pressman, fikrlarida asoslab berilgan. Bu belgilar bilan vositalar ta’limi munosib ravishda uch gruppaga bo’linadi:

1. 
   Informatsiya beruvchi;
   
2. 
   O’quvchilar bilimini nazorat qilishga yordam beruvchi;
   
3. 
   Ko’p funksiyalarni universal birlashtiruvchi;
   

N. Atkinson TV ni proyektiv va proyektivmaslarga ajratdi. Avtor proyektivniy vositalar gruppasida faqat yorug’lik va optik proyeksiyalar haqida ish olib bordi. U proyektivmas vositalarga – o’quv jadvali, sxema, chertojlar, fotografii, radio, televidenie, EHM, magnitafon va boshqalarni kiritdi. Materializatsiya shaklida informatsiyalar audiovizualniy vositalar o’z navbatida uch turga bo’linadi.
1. TV yozib olish, saqlash va informatsiyalar tovushini qaytarish (tovush vositalar ta’limi), odamlar faoliyatida tashqi nutqda fikrlashi.
2. TV yozib olish, saqlash va informatsiyalarni ko’ruvchilarga tarqatish, odamlar faoliyatida vizualnoy shaklida fikrlash (ekranniy vositalar ta’limi).
3. TV yozib olish, saqlash va audiovizualnoy informatsiyalar ko’rinishi, tovushlar va bir vaqtning o’zida informatsiyalarni ko’rish (ekranno-zvukoviye vositalar ta’limi).
Fan haqida eng ko’p ko’rsatmali tushunchalar TV da mavjud va ulardanfoydalanish uchun qo’llanma materiallar belgilab qo’yilgan, ular 1.1 jadvalda berilishi mumkin:

1. 
   Jadval – Pedagogicheskaya texnika va audiovizualniye vositalar ta’limi.
   

Pedagogik texnika	Audiovizual vositalar	Ko’rinish turi
Kino - apparat	Kinofilmlar: ilmiy, xronikolno - dokumentalniye, badiiy	Tomoshabin-tinglovchi
Diaproyektori	Diafilmlar, diapozitivi (na stekle, plenochniye)	Tomoshabin
Epidiaskopi	Kartinniy - tasvirlovchi, ko’rsatuvchi vositalar (chizma, rasmlar, foto va boshqalar)	Tomoshabin
Grafoproektori	Chizma, rasmlarning aniq formatlarini shaffof varaqlarda yozib olish;	Tomoshabin
Magnitafonlar	Magnitofonda tekstlarni yozdirish;	Tinglovchi
Radiopriyemniklar	Ilmiy va umumiy tasvirdagi ko’rsatuvlarni, magnitafon lentasiga yozib olish;	Tomoshabin - tinglovchi
Videomagnitafonlar	Videozapislar	Ko’ruvchi - eshituvchi
EHM, kompyuter	Adaptirovanniye programmi	Tomoshabin - eshituvchi

Bunday katta qiymatlar autentichnostligi, 1 qiyofali ko’rinishda, ma’lumot zichligi ekranda shunday ta’sirchan imkoniyatga ega bo’ladi.

Qismdagi texnik vositalarning rivojlanishi maktab darslik sitemasi va darsning mukammalligiga imkon beradi.

Texnologiya

Faoliyat vositalari	Faoliyat usullari
O’TV	Dars

Kompyuterlar	Programmalashtirilgan ta’lim	Muammoli ta’lim
Telekommunikatsiya va tarmoqlar	Kompyuter ta’limi	Evristik ta’lim

Virtual aniqlik

Internet - ma’lumot