Fan: Kompyuter tarmoqlari Mavzu: Global kompyutert tarmoqlari Guruh

Muhammad Al-xorazmiy nomidagi Toshkent axborot texnologiyalari universiteti

Kompyuter tarmoqlari fanidan

Mustaqil ish

Fan: Kompyuter tarmoqlari
Mavzu: Global kompyutert tarmoqlari
Guruh: 218-19
O’qituvchi: Abdurashidova Kamola
Talaba: Yahyoyev Komronbek
Toshkent-2021.

Reja:

1. Global kompyuter tarmoqlari.
2. Korporativ va internet tarmog’i.
3. WAN tarmog’ida qo’llaniladigan asosiy
qurilmalar.
4. Global kompyuter tarmoqlarining tijoratda
qo‘llanilishi
5. Xulosa.

1. Global kompyuter tarmoqlari.

Global kompyuter tarmoqlari (wide area networks, WAN) yoki territorial kompyuter tarmoqlar – tomonidan ko’rsatiladigan xizmatlardan, katta-katta xududlarga yoyilib ketgan ko’p sonli abonentlar foydalanadilar. Bu xududlarning chegaralari – viloyat, region, mamlakat, kontinent chegaralaridan iborat bo’lishi yoki yer yuzi bo’ylab yoyilgan bolishi mumkin.
Global kompyuter tarmog’ining keng tarqalgan umumiy tuzilish chizmasi 1-rasmda keltirilgan ko’rinishga ega. Bunda: S (switch) - kommutatorlar, K - kompyuterlar, R (router) - marshrutizatorlar, MUX (multiplexor) - multipleksor, UNI (user-network interface) – foydalanuvchi-tarmoq interfeysi va NNI (network-network interface) – tarmoq-tarmoq interfeysi, PBX - ofis atsi va kichkina qora rangli to’rtburchakchalar esa DCE qurilmalari, ya’ni modemlardir.
Global kompyuter tarmog’ining keng tarqalgan umumiy tuzilish chizmasi 1-rasmda keltirilgan ko’rinishga ega. Bunda: S (switch) - kommutatorlar, K - kompyuterlar, R (router) - marshrutizatorlar, MUX (multiplexor) - multipleksor, UNI (user-network interface) – foydalanuvchi-tarmoq interfeysi va NNI (network-network interface) – tarmoq-tarmoq interfeysi, PBX - ofis atsi va kichkina qora rangli to’rtburchakchalar esa DCE qurilmalari, ya’ni modemlardir.
1-rasmda keltirilgan global kompyuter tarmog’i kompyuter trafigi uchun qulay hisoblangan, paketlarni kommutatsiyalash rejimida ishlaydi. Lokal kompyuter tarmoqlarini korporativ tarmoqqa birlashtirish uchun bu rejimning afzalligini vaqt birligida uzatilyotgan ma’lumotlarning hajmi, hamda bunda tarmoqda ko’rsatilayotgan xizmatlar narxining 2-3 marta arzon ekanligi ham isbotlaydi.

Ko’p joylarda yuqoridagi rasmda keltirilgan ko’rinishdagi tarmoqlarni qurish imkoniyatlari mavjud bo’lavermaydi. Shuning uchun lokal tarmoqlarni o’zaro bog’lash uchun o’sha joyda bor bo’lgan aloqa kanallaridan ham foydalanishga to’g’ri keladi. Qanday aloqa kanallaridan foydalanilishiga qarab, global tarmoqlarning quyidagi xillarini ko’rsatish mumkin:
1. Alohida ajratilgan kanallardan foydalanuvchi global tarmoqlar.
2. Kanallarni kommutatsiyalash asosida ishlovchi global tarmoqlar.
3. Paketlarni kommutatsiyalash asosida ishlovchi global tarmoqlar.

Yuqoridagi jadvaldapaketlarni kommutatsiyalash asosida ishlovchi global kompyuter tarmoqlarining ko’rsatgichlari keltirilgan.
Ushbu jadvalda keltirilgan X.25, frame relay va SMDS global kompyuter tarmoqlari texnologiyalaridan, kompyuter tarmoqlari rivojlanish bosqichlarining ma’lum bir davrlarida samarali foydalanilgan. Hozirda esa, tarmoqlar orqali barcha xildagi trafikni uzatib bera olish imkoniyatiga ega bo’lgan ATM (asynchronous transfer mode – uzatishning asinxron rejimi) va TCP/IP texnologiyalaridan foydalanilmoqda. ATM va undan avval ishlab chiqilgan X25 va frame relay texnologiyalarining tuzilishlari, 1-rasmda keltirilgan tuzilishga ega bo’lib, ular ma’lum bir xudud chegarasida joylashgan kompyuterlar va lokal kompyuter tarmoqlarini o’zaro birlashtirish uchun ishlab chiqilgan edi. Ushbu texnologiyalar ulargagina xos bo’lgan – adreslash tizimiga va ma’lumotlarni uzatish birliklariga ega bo’lgan. TCP/IP tarmoqlaridan boshlab ip-adreslash tizimi asosida ishlovchi va ma’lumotlarni uzatish birligi sifatida ethernet texnologiyasi kadrlaridan foydalanuvchi tarmoqlar qo’llanilmoqda. Yuqoridagi jadvalda keltirilgan ma’lumotlarni uzatish tezliklari, ushbu texnologiyalarning dastlabki ishlab chiqarilgan variantlariga tegishlidir.
ATM texnologiyasining keyingi ishlab chiqilgan variantlarida ma’lumotlarni uzatish tezligi 2-10 gbit/sek-larga etkazilgan. Turli xildagi marshrutizatorlar va birlamchi tarmoqlar yordamida qurilgan, hozirda keng qo’llanilayotgan - IP texnologiyasi asosida ishlayotgan global tarmoqlarda ma’lumotlarni uzatish tezliklarini yanada oshirish imkoniyatlari paydo bo’lmoqda.