Farg’ona davlat universiteti Maktabgacha va boshlang’ich ta’lim fakulteti

Farg’ona davlat universiteti

Maktabgacha va boshlang’ich ta’lim fakulteti

boshlang’ich ta’lim yo’nalishi 20.32-guruh talabasi

Omonullayeva Zuhraxonning boshlang’ich matematika

kursi nazariyasi fanidan bajargan mustaqil ishi.

Mavzu:Moslik va munosabatga oid misollar.

Reja:

• 
  Moslik va munosabat.
  
• 
  Moslik turlari.
  
• 
  To’plam elementlari orasidagi munosabatlar.
  
• 
  Moslik xossalari.
  

Moslik so’zi kundalik hayotda ko’p ishlatilinadi.”Ob-havoga mos bo’lgan kiyim”,”Bolaning yoshiga mos o’yinchoq”,”Dasturga mos darslik”,”Mahsulotning naviga mos baho” va hokazo.Keltirilgan misollardan ko’rinadiki,moslik ko’pincha ikki turli to’plam obyektlar to’plamlari orasidamoslik o’rnatiladi.Masalan,bolaning yoshiga mos bo’lgan o’yinchoq deganda bolaning yoshiga mos,bola rivojlanishining turli davrlari bilan barcha bolalar uchun chiqarilgan o’yinchoqlar to’plami orasidagi moslik ko’zda tutiladi.Yoki talabalar bilan ularning imtihonlarda olishi mumkin bo’lgan baholari to’plami orasidagi moslik berilgan berilgan bo’lsa, imtihondan so’ng esa har bir talaba o’z bilim darajasiga ko’ra mos bahoga ega bo’ladi.

Matematikada ikki to’plam orasidagi moslik “binar moslik” deb ataladi.”Binar” so’zi lotincha bis-“ikki marta”so’zidan olingan.Binar moslik elementlari berilgan to’plamlarning bir-biriga mos kelgan elementlari juftligidan iborat bo’ladi.Juftlik o’z navbatida ikki to’plam orasidagi dekart ko’paytma elementi ekanini ham hisobga olsak ,moslikka quyidagicha ta’rif berish mumkin.

To’plamdagi munosabatlardan tashqari ko’pincha ikki to’plam elementlari orasidagi munosabatlarni ham qarashga to’g’ri keladi.Bunday munosabatlar moslik deb ataladi. X va Y to’plamlar orasida moslik berilgan bo’lsin. A  X aniqlanish sohasidir. Strelkalar kelib tushayotgan Y to’plam esa moslikning qabul qiluvchi sohasi , Y to’plamning qatnashayotgan elementlaridan tuzilgan qism to’plami BY , B esa moslikning qiymatlar to’plami deyiladi.

G moslikda X to’plamning x elementiga (x X ga), Y to’plamning y elementiga (yY ga) moc qo’yilsa x f y ko’rinishda yoziladi.

Ya’ni bunda - moslikning “qoidasi” , “qonuniyati” dir .

M: X = {1, 2, 3…10} Y = {a, b, c, d, e}

GXxY. G = {(1; a) (3; b) (5; c) (7; d) (9; e)}

11-chizmada G moslik XxY to’plamlar dekart ko’paytmasining qism to’plami ekanligi ko’rinib turibdi. Chizmada - moslikning yo’naltiruvchi to’plami X={1 ,2 ,3,…10} X ning qism to’plami bo’lgan A={1, 3, 5, 7, 9} A to’plam aniqlanish sohasi , Y={a,b,c,d,e) – moslikning qabul qiluvchi sohasi , BY to’plamning qismi bo’lib

B = {a,b,c,d,e} moslikning qiymatlar to’plamidir.



 
TESKARI MOSLIK 

• 
  
  A = {3, 5, 7} 
  
• 
  
  B = {4, 6} 
  
• 
  
  Berilgan moslikka teskari moslik hosil qilish uchun moslikdagi strelkalarning yo’nalishi o’zgartiriladi. 
  
• 
  
  Ta’rif: R X va Y to’plamlarning orasidagi moslik bo’lsin.Agar XRY bo’lganda va faqat shu holda y Rx berilgan R moslikka teskari moslik deb ataladi. R moslikka teskari moslikning grafigi birinchi va uchinchi chorak bissektresasiga nisbatan o’zaro simmetrik bo’ladi. 
  
• 
  
  Agar R moslikda X to’plamning har bir elementiga Y to’plamning yagona elementi mos qo’yilsa va Y to’plamning har bir elementiga X to’plamning yagona elementi mos bo’lsa, bunday moslik o’zaro bir qiymatli moslik deyiladi.