Farg’ona davlat universiteti san’atshunoslik fakulteti 2-bosqich 21. 26-guruh talabasi yursunjonova gulxumor jahon musiqasi fanidan xxi-asr estrada san’ati xxi-asrda estrada san’ati

Rа'по Sharipova, O'zbekiston teJeradiokompaniyasining Estrada-simfonik orkestrining yakkaxon xonandasi, sifatida faoliyat olib boradi. Xonanda R.Sharipova professional ijrochi sifatida ilk bor O'zbekiston kompozitorlari G'.Qodirovnmg «Ayajonim koyimang» (S.Zunnunova), X.Izomovning «Kim o'zi?» (E.Rahim) Sh.Ramazonovning «Gulchi qiz» (M.Qoriyev) kabi estrada qo'shiqlarini ijro etib tinglovchilar e'tiboriga tushadi. So'ngra u yillar davomida kompozitorlar shoirlar bilan hamkorlikda turli mavzularda rang-barang qo'shiqlar yaratadilar. I.Hamroyevning «Rubobim» (O.Muxtor), Ye.Jivayevning «Dilbarim, dilkashim, dilbarim» (O.Muxtor), E.Shvarstning «Двое журавлей» (A.Faynberg); A.Berlinning «С новым годом» (R.Farhodiy), B.Umidjonovning «Oshiq» (Jomiy), «O, yulduzlar» (M.Qoriyev); D.Saydammovaning «Seni o'ylayman» (M.Muhamedov); D.Ilyosovning «Seni o'ylaganda» (S.Zunnunova), kompozitor E.Qalandarovning 30 dan ortiq qo’shiqlarini ijro etdi.
O'zbekiston teleradiokompaniyasining Estrada-simfonik orkestri ijodiy faoliyati keng ommalashadi. Bir qator xonandalar ijro amaliyotida estrada xonandalari sifatida dovriq qozonadilar. M.Shamayeva, R.Sharipova keyinchalik Pavel Borisov, Nadejda Churadayeva, Ra'no Sobirova, Malika Alimova, Leonid Makeyev, Kozim Qayumov va Shaxboz Nizamutdinov kabi xonandalar samarali faoliyat olib bordilar. Orkestrning birinchi rahbari kompozitor E.Salixov, so'ng Yevgeniy Jivayev, Doni Jyosov, Anor Nazarov va 1996-yiIdan buyon kompozitor Alisher Ikromov rahbarlik qilib kelmoqda.
«Yalla» ansambli (VIA) 1970-yiIi tashkil qilindi. i971-yi]ning 9-fevralida «Yalla» vokal-cholgu ansambli o'zining ilk konsert dasturini tomoshabinlarga havola qildi. «Yalla» ansambli repertuarida qayta ishlangan o'zbek xalq qo'shig'i «Yallama-yorim», bastakor Orif (garmon) Toshamatovning «Andijon polkasi» (Sayyor) va yosh kompozitor E.Salixovniiig «Qiz bola» (P.Mo'minj qo'shiqlari tomoshabinlar e'tiborini o'ziga tortdi va xalq orasida keng ommalashdi. Tez orada «Yalla» o'zining yorqin ijrochilik mahorati qiyofasiga, o'ziga xos ijodiy uslubiga ega boladi Ansambl repertuarini boyitlshda qo'shiqning milliy, sharqona bo'iishiga katla e'tibor berganliklari sababli, barcha yoshdagi tornoshabinlar ularning konstert dasturlarini qizg'in olqishlar bilan kutib oldilar,
1972-yili «Yalla» vokal-cholg'u ansambliga Farrux Zokirov badiiy rahbar etib tayinlangandan keyin ansamblning mavqei yanada ortdi. Xalq orasida unutilib yuborilayotgan an'anaviy o'zbek xalq qo'shiqlaridan «Yallama yorim», «Boychechak», «Handalak». «G'ayra-g'ayra», «Qilpillama», «Ganji qorabog⁴», «Sumalak». «Omonyor», «Torimning siri» (T.To'la) kabi qo'shiqlarga ansamb yangicha yondoshadi va zamonaviy ruhda talqin etadi. F.Zokinyv yaratgan «Andijonga boray dedim», «Men al-Xorazmiy», «Bolalik taronasi» (A.Xo'jayev), «Uchquduq» (Yu.Ertin), «Shahrisabz». «Yurt ishqida yonaman», «Majnuntol», «Sendan go’zali yo'q» kabi original qo'shiqlarni mohirlik bilan ijro etadi. O'zining faoliyat bilan, milliy an'analarni zamonaviy estrada talqinida alohida uslub yaratganligi va ijroda o'rnak bolganligi sababli o'zbek estradasinmg yetakchi jamoasiga aylanadi.
1979-yildan buyon «Yalla» ansamblida O'zbekiston xalq artisti Farrux Zokirov rahbarligida, O'zbekistonda xizma ko'rsatgan artistlar Aliyev Abbos, To'xtavev Javlon, To’laganov Alisher va musiqa rahbari Qo'ziyev Sarvar kabi yuqori malakal san'atkorlar ijod qilib kelmoqdalar.
Yosh kadrlar tayyoriash uchun 1978-yili «O’zbekkonsert» qoshida ikki yillik estrada-sirk san'at studiyasi, Hamza nomidag Toshkent davlat musiqa bilim yurtida estrada bo’limi tashkil etildi. Mazkur estrada bo’limi 1990-yili bilim yurti tarkibidan chiqarildi va maxsus Estrada-stirk bilim yurti tashkil topdi. 1996-yilda O'zbekiston davlat konservatoriyasida estrada fakulteti tashkil qilindi. 1977-yilning ikkinchi yarmida O’zbekiston davlati tomonidan har yili estrada san'ati ijrochiligi bo’yicha ko'rik-tanlov o'tkazish to'g'risida qaror qabul qildi. Qarorga asosan 1978-yildan boshlab har yili estrada san'ati bo'yicha respubllka tanlovirii o'tkazilib kelinadi.

XULOSA
O‘zbek san’ati doirasida xalqining musiqa madaniyati ko‘p asrlik tarixga ega, ko‘pgina sozanda va xonandalar avlodining faoliyatida qaror topgan xalq hamda og‘zaki an’anadagi ustozona musiqa san’ati bu haqda guvohlik beradi. Moddiy madaniyat yodgorliklarining tasdiqlashicha, bugungi O‘zbekiston hududida Markaziy Osiyo xalqlarining ajdodlari yaratgan qadimgi svilizatsiya mavjud bo'lgan. Arxeologiya ma’lumotlari, tasviriy san’at asarlari (sharq poetik ijodiyoti asarlarida tasvirlangan miniaturalar), sharqshunoslaming yangi tadqiqotlari va, nihoyat, o‘rta asrdagi Markaziy Osiyoda yashab ijod etgan olimlarning musiqiÿ risolalari taijimasi o‘zbek xalqi musiqa madaniyati taraqqiyotining tarixiy jarayonini tasawur qilishimizga yordam beradi. O‘zbek xalqi ajdodlaming musiqa sarchashmalari Markaziy Osiyo hududida yashagan qardosh xalq lar ijodi bilan mustahkam bogiangan. Bu musiqa asarían X-XI asrgacha (ya’ni, bu xalqlar faol chegaralangunlarigacha) o‘zida bir butunlikni ifoda etdi, keyinchalik u o‘zbek va tojik musiqa madaniyatlarining shakllanishi uchim umumiy asos bo‘lib xizmat qildi. Markaziy Osiyo xalqlari hayotida tarixiy chegaralanish bosqichi taxminan bizning eramizgacha bo‘lgan birinchi ming yillikdan boshlanadi. Bular o‘troq dehqonlar (sug‘diylar, baqtriyaliklar, xorazmiylar) hamda ko‘chmanchi (saklar, massagetlar va boshqa) qabilalar edi. Ular haqidagi ma’lumotlar “Avesto”da ham uchraydi. Xalq poetik va musiqa san’atining boshlanishi o‘sha davrlarga borib taqaladi. Xalq poetik va musiqa san’ati dastlab sinkretik holatda bo‘lgani to‘g‘risida “Avesto” kitobi va boshqa qadimgi yozma yodgorliklar, turmushi, ulaming urf-odatlari, to‘y-tomoshalarining elementlaridanl guvohlik beradi. Yuksak salohiyati yunon, rim va xitoy manbalaridaj ham yakdillik bilan e’tirof etilgan. Ayrim ilmiy qarashlarga ko‘ra, Xorazm ko‘hna zardushtiylik dinining muqaddas kitobi bo‘lmish “Avesto”ning vatani hisoblanadi. Tadqiqotlaming dalolat berishicha, “Aryanim Veyjo” deb ataluvchi “Avesto” makoni o‘zining qahraton sovug‘i, jazirama issig‘iga ega bo'lgan hamda yerlari tars yoriladigan va ilonlari ko‘p o‘lka, deb ta’riflanadi. Darhaqiqat, Orol fojeasidan oldingi davrlarda, yuqorida aytilgan keskin kontinental iqlimni, taqir yerlaming xuddi qovun to‘riga o‘xshab yorilishini, ilonlar uy hayvonlaridek tom-u omborlarda yashab yurishini butun mintaqa bo‘yicha ko‘proq Xorazmda kuzatish mumkin edi. Zardushtlik urf-odatlarining qiyofasi biroz o‘zgargan holda Xorazm vohasining bugungi hayot tarzida ham ko‘plab kuzatiladi. Ulaming hammasi qo‘shimcha dalil sifatida ko‘zlayotgan fikrimizning isbotiga xizmat etishi mumkin. “Avesto”ning o‘zi aslida ijro vositasida og‘zaki tarqalib, faqat keyinchalik kitob shakliga keltirilgan arkonlar majmuasidir. Uning oyatlari va, ayniqsa, madhiyalar qismini tashkil etuvchi - xatlar (bunda so‘z oxiridagi “t” harfi juda yumshoq talaffuz etilib, so‘nggi davrlarda “goh” shakliga aylanganligi ham ehtimoldan xoli emas: - yakgoh, dugoh, segoh va h.k.) maxsus kuy tizimini tashkil etuvchi ohanglarda yoqimli ovoz bilan tarannum etilgan, deb topilmoqda. “Avesto”da “sruna” deb ataluvchi “sirli eshitish” tushunchasi boigan ekan. Tinglash, quloq orqali vujudga ozuqa olishni zardushtiylar muqaddas tuyg‘u hisoblaganlar. Dini islomda esa eshituvchilik (some’) hissi Ollohning sifatlaridan biridir. Qizig‘i shundaki, zardushtiylar faqat unli tovushlar go‘zalligidan ;mas, balki olov hovri (kuyi), hattoki jimlikni eshitib lazzatlanishga odatangan ekanlar. Musiqa badiiyat, san’at sifatida tom ma’noda ijro etish a uni eshitishdan boshlanadi. Sozanda kuyning yaratuvchisi bo‘lsa, shituvchi uning qabul qiluvchisidir. Xalqimizda “Sozandaga chinakam iho beruvchi, uning ustozi va talabgori - eshituvchi” degan gap bor.