Fizika III chorak 9 -dars – sinf Mavzu: O`tkazgichlarni ketma-ket ulash

Fizika
III chorak 29 -dars
8 – sinf

Mavzu: O`tkazgichlarni ketma-ket ulash

Darsning maqsadu: O‘quvchilarga to‘k manbalarini kuchlanishini o‘lchash multimetr va voltmetrdan foydalanishni mustaqil ravishda bajarishga o‘rgatish.

Vazifalari: O`quvchilarga nazariy bilimlarni amaliyotda qo`llay olish ko`nikmasini hosil qilish, mustaqil fizik asboblar bilan ishlashni o`rgatish va fizik qonunlarni o`rgatish orqali fanga bo`lgan qiziqishlarini oshirish.

5. 
   Darsda kerakli jihozlar: 8-sinf fizika darsligi, tarqatma savollar, tok manbayi, kalit, o`tkazgich simlar, multimetr,voltmetr, 3 dona galvanik element, 4 dona limon, proyeksion aparat,ko‘chuvchi ekran.
   

Asosiy atamalar va tushunchalar:
- elektr toki

• 
  kuchlanish
  
• 
  parallelulash
  
• 
  ketma-ket ulash
  

^{- multimetr}
Dars turi: Aralash
Darsda qo`llaniladigan metod: Faol ma’ruza, guruhlar bilan ishlash

Darsning borishi

I. Darsning tashkil etilishi: (1 minut)

1. 
   salomlashish
   
2. 
   davomatni aniqlash
   

v) sinf xonasi va o`quvchilarning darsga tayorgarligini tekshirish.


II. O`tilgan mavzuni so`rash (3 минут)
Darsni guruhlar o`rtasida musobaqa usulida olib borish uchun sinf 2 guruhga bo`linadi.

1- guruh “ Ampermetr”

2- guruhni “Voltmetr”

­ O`quvchilar har bir bergan to`g`ri javobi uchun rag`bat kartochkalarini olasiz.

O`tilgan mavzu bo`yicha quyidagi topshiriqlar beriladi. O`quvchilarga vatman qog`oz va markerlar beriladi, ular sxemalarni chizib, tushuntirib beradilar.

1. 
   guruh uchun topshiriq
   

1.Reostat haqida nima bilasiz?
2.Reostat qatnashgan elektr zanjir sxemasini chizing va tushuntiring..
2-guruh uchun topshiriq.
1.Rezistor qanday tayyorlanadi?
2.Reostatdan potensiometr sifatida foydalanish uchun elektr zanjir sxemasini chizing va tushuntiring.
Guruhlar taqdimoti ( 10 minut)
Guruhlar javoblariga qarab, ball beriladi.
III. Yangi mavzu bayoni ( 10 minut)
Elektr zanjiriga turmushda va texnikada bitta emas, balki bir nechta iste`molchilar ulanadi. Masalan: elektr lampochka, radio, magnitafon, televizor, muzlatkich va boshqalar.
O`qituvchi tomonidan slayd orqali elektr zanjir sxemasi katta ekranga chiqarib, o`quvchilarga havola etiladi va sxemada nimalar mavjud, bu asboblar iste`molchiga qanday ulangan. Bu haqida nima deysiz?

O`quvchlar o`tilagan mavzular asosida javob beradilar.Bu zanjirda ampermetr iste`molchiga ketma-ket ulangan, voltmetr parallel ulangan.

Bugungi yangi mavzu: “O`tkagichilarni ketma-ket ulash “

O`tkazgichning oxirini, ikkinchi o`tkazgichning boshiga ulansa, bunday ulashni ketma-ket ulash deyiladi. Misol: Archaga osilgan rangli lampochkalar marjonini olish mumkin.

Quyida elektr zanjirini hohlagan o`quvchilar o`qituvchi yordamida yig`adilar.

Ampermetrning ko`rsatishini yozib olinadi: J=0,2A

2-holda ampermetrni ikkala lampochka o`rtasiga ulab. ampermet ko`rsatishi yozib olinadi:

Endi, ampermetrni ikkala lampochkadan keyin ulanadi va ampermet ko`rsatishi yozib olinadi.

Olingan natijalarga qarab qanday xulosaga kelamiz? O`quvchilar fikrlari eshitiladi.
Ketme-ket ulashda barcha iste`molchilarda tok kuchi bir xil bo`lar ekan:

Quyida elektr zanjirini o`quvchilar o`qituvchi yordamida yig`adilar.

• 
  
  

A

X

X

V

A

X

X

V

A

X

X

V



O`quvchilardan chizmaga qarab, natijalardan qanday xulosa chiqarish mumkinligi so`raladi.

Ketme-ket ulansa:

Om qonuniga ko`ra bo`lgani uchun
: Agar zanjirda bir xil qarshilikka ega bo`lgan N ta o`tkazgich ulangan bo`lsa,

Ketma ket ulashda tokning oqish mehanizmini tushunish uchun suvning quvurlardagi harakatini yoki ariqda oqayotgan suvning harakatini ko`z oldingizga keltiring.

IV. Mavzuni mustahkamlash (5 minut).

Masala.

Qarshiliklari 2Ω va 3Ω bo`lgan o`tkazgichlar ketma-ket ulansa, umumiy qarshilik qanday bo`ladi?

Berilgan_: Yechish:

R₁=2Ω R_u=R₁+R₂
R₂=3Ω R_u=2Ω+3Ω=5Ω

R_u-?

Masalalar yechimidan qanday hulosaga keldingiz?
─Ketma-ket ulashda umumiy qarshilik ortadi.
Dars davomida olgan bilimlaringizni “Klaster” usulida tarmoqlaymiz.



V. O`quvchilarni rag`batlantirish. (2 minut)

VI. Uyga vazifa (1 minut) 20-§ ni o`qib kelish va 10- mashqning 4,5-masalalarni yechib kelish.