Frazema: Sifat. Fe’l (+23: ’‘s-s-af.) (Predikativ gap bo’Iaklari)

Frazema: Sifat. Fe’l
(+23: ’‘S-S-Af.)
(Predikativ gap bo’Iaklari)

1. 
   Predikativ gap bo'Iaklari tushunchasi Л V1)
   

Bu guruh so`zlar, gapdagi sub 'ek tn i ifodalaydi v a tuslanadi. Bu guru hg a fe 'l hamda sifat kiradi. P red ikativ g ap bo'Iaklari holat orqali aniqlanadi. F e 'lla r

harakat m a'n o sin i ifodalaydi. F e 'l predmet bilan b o g 'lan ib , uning harakatini, aktiv holatini an glatad i.
F e ’ l an g la tg an h a ra k a t v a holatning o b 'ek tg a munosabati turlicha. Bir xilfe 'lla r h arak atnin g biror n a rs a g a o 'tg an lig in i bildiradi, B a 'z i fe 'lla r e s a harakatning p redm e t-o b 'ek tg a o 'tm a g an lig in i bildiradi, u la r tushum k e lish ig id a g I so'zni b oshqarmaydi. F e 'lla r h a rak a t v a holatning predmet o b 'ek tg a munosabatiga q a rab ikki tu rg a bo'linadi:
1) o 'tim ii f e 'lla r (e]-§-a|.) ;
2) o 'tim siz f e 'lla r .
O'tim siz fe 'llarga "yugurmoq {ЩЙ) , yayo yurmoq , bormoq, o 'ynam oq ( - s cl-) , yash amo q " kabi f e 'lla r misol b o 'la oladi. O'timii f e 'lla rg a e s a , "tutmoq , bosmoq , yondirmoq ( ￡Ц-т-с1') , olib chiqmoq (З 'ЯЦ -) " kabi f e 'lla r misol b o 'la oladi.
S if a t e sa , predmetning ran g i, h ajmi, shakli, m a z a -ta 'm in i, x arak te rin i, o'rin v a q tg a munosabatini anglatadi. ''J l . f i . s f c f , 'g-cf (shirin), ≪ЦШЦ-
(chiro yli), ' ^ 7 | k a b i f e 'lla r sifa tg a misol b o 'la oladi. Bunday f e 'lla r
asosan predmetning sifati va holatini anglatib, "su b ’e k tiv fe 'lla r" hisoblanadi. "°1 (b u nd ay ), zie-) Sl-c]- (sh u n d ay ), (ana un d ay )'' kabi f e 'lla r
esa, k o 'rs a tu v sifatlari hisoblanib, olmosh kabi holatni ifodalaydi.
2. Predikativ gap bo'laklarining tuslanishi (-§-'?! Щ ?}-§-)
Ko re y s lilid a p red ik ativ fe 'lla rn in g o 'z ig a xos x u su s iy a tla ri shuki u la r g ap d a g i v a z if a s ig a qa rab bolatini o 'z g a rtird i. B u nd ay fe 'lla rn in g o 'z g a rm a s
q ism i-f e 'ln in g a so s iy H # ) , uning o x irig a birikkan q ism i e s a qo 'sh im ch a ( (borgan) da
fe 'l a so s ig a turli x il q o 'shim ch alarn in g qo 'sh ilish in i "tuslanish" (4J--8-) deb
a ta ym iz . B u nd a biz 7]-caning "tuslanishi" deb a y ta°K Tu rli xil q o 'sh im ch a la r o 'm id a doim q o 'llan u v ch i " — Ц" qo 'sh im ch asi fe 'ln in g noaniq sh ak li, yoki f e 'ln in g infinitiv sh ak li deb yu ritilad i. P e 'lla rn in g bunday sh ak llari lu g 'a tla rd a o 'z ifodasini to p a0^. P red ik ativ g ap b o 'la k la ri tu slan g an d a fe 'l a so si yoki qo 'sh im ch alarnin g k o 'rin ish i o 'z g a rish i holatlari ham kuz atiladi. M asalan , (qurmoq) f e ’lin ing tu slan ish ig a a h am iy a t b erad ig an b o 'ls a k , u q u y id a g ich a tuslanadi: '^[31, 3 ! д 1, ДИ . kabi. B u n d a y hollarda fe'J aso sin in g o 'z g a rg an lig in i k o 'rish im iz mumkin. B u nd ay f e 'lla r k o re y s tilid a "n o to 'g 'ri fellar" (-Мгт?^ -§-^1) deb
yu ritilad i.
Ko re y s tilid a q o 'sh im ch a la r ik k ig a bo'linadi: tu g allanma 'H13)) v a
o x irg i q o 'sh im ch a M 'd 'H s I : °1D1) . Oxirg i q o 'sh im ch a g a y a n a tug allanm a qo 'shimch a, b o g 'lov ch i q o 'sh im ch a la r
birik ad i. T u g a llanm a q o 'sh im ch a e sa g ap n i tu g atad i, un g a darak, undov, so'roq,b u y ru q v a h is - h a y a jo n n i ifodalagan g ap la r misol bo'ladi.
<4 :
ЛЛ1ЯЗЯ2
O i
Q o 'sh im ch alar ich id a "oxirgi qo 'shimch a" (-Jd0! a: 'H11!):
h urm at sh ak lin i ifo d alagan q o 'sh im ch a g a (W'i °1nl) ,
b og 'lov ch i q o 'sh im ch a g a ('Й-M °1D1) ,
hamda konversion q o 'sh im ch a la rg a (?1 'У &1Т,|) ajralad i.