Galogenler

Galogenler

• 1. Galogenler
• 2. Galogenlerdin' atom dùzilisi
• 3. Tàbiyatta tarqaliwi
• 4. Aliniwi
• 5. Fizikaliq qàsiyetleri
• 6. Ximiyalıq qàsiyetleri

Pa'nge "galogen" tùsinigin 1811-jilda nemis ximigi I.Shveger kirgizgen bolip , "duz" hàm "payda etiwshi" degen mànilerdi bildiredi.

"Galogenler " atamasi ftor, xlor, brom, yod hàm astat ushin uliwma at bolip qalģan.

Galogenlerdiñ barliģi metall emesler bolip , ximiyalıq elementler dàwirlik sistemasinin' VII gruppa bas gruppasinda jaylasqan.

Galogenlerdiñ sirtqi energetik qabatinda 7 elektron bar, demek, tamamlanģan energetik qabatqa òtiwi ushin 1 elektron jetispeydi. Sol sebepli galogenler vodorod hàmde metallemeslerden bir elektron alip -1 oksidleniw dàrejesin kòrsetedi.

Tàbiyatta tarqaliwi

• Galogenler tipik metall emesler , kùshli oksidlewshiler bolģanliģi sebepli tàbiyatta erkin halda ushiraydi. Tiykarinan, tàbiyatta ximiyalıq birikpeler tarizinde ushirasadi.

Aliniwi.

• Galogenlerdi tabiyiy birikpelerden erkin halda ajiratip aliw ushin galogenid ionlarin oksidlew kerek boladi.
• Xloridlerden xlordi aliw ushin xlorid ionin saqlawshi eritpelerdi elektroliz qiliw yàki kùshli oksidlewshiler tàsir ettirip aliw mùmkin:

Fizikaliq qàsiyetleri

• Galogenlerdiñ salistirma atom massasi artqan sayin fizikaliq qàsiyetleri màlim nizamlar menen òzgeredi.

Ftor ashiq -sari reñli gaz, Xlor sarģish-jasil reñli awir gaz, Brom qaramtir-qoñir reñli suyıqlıq. yod bolsa qaramtir kùlreñ kristall zat bolip esaplanadi.

Galogenlerdiñ suwda eriwshen'ligi biqansha kem. Màselen: 1 kòlem suwda àdettegi sharayatta 2 kòlem Cl2 eriydi.Yodtiñ eriwshen'ligi 0.02 ge ten.(100g suwda 0.02g yod eriydi) .

• Galogenlerdiñ suwda eriwshen'ligi biqansha kem. Màselen: 1 kòlem suwda àdettegi sharayatta 2 kòlem Cl2 eriydi.Yodtiñ eriwshen'ligi 0.02 ge ten.(100g suwda 0.02g yod eriydi) .

Organik eritiwshilerde jaqsi eriydi.( organik eritiwshiler --- benzin kerosin, atseton, tùrli spirtler, h.b)

• Organik eritiwshilerde jaqsi eriydi.( organik eritiwshiler --- benzin kerosin, atseton, tùrli spirtler, h.b)

Qatti zatlardiñ suyiq jaģdayģa òtpesten gaz jagdayina, gaz jagdayinan jàne suyiq jaģdayģa aylanbay qatti jaģdayģa òtiw hàdiysesi Sublimatlaniw delinedi.

• Qatti zatlardiñ suyiq jaģdayģa òtpesten gaz jagdayina, gaz jagdayinan jàne suyiq jaģdayģa aylanbay qatti jaģdayģa òtiw hàdiysesi Sublimatlaniw delinedi.

Yod sublimatlaniw qasiyetine iye, yaģniy ol qizdirilsa suyiq jaģdayģa òtpesten gaz jagdayina otedi.

• Yod sublimatlaniw qasiyetine iye, yaģniy ol qizdirilsa suyiq jaģdayģa òtpesten gaz jagdayina otedi.

Ximiyalıq qàsiyetleri

F---Cl---Br---I qatarinda: -oksiflewshilik qàsiyeti kemeyip baradi -ximiyaliq aktivligi kemeyip baradi -qaytariwshanliq qàsiyeti artip baradi.