Geoekologiya va landshaft ekologiyasining rivojlanish tarixi va hozirgi holati

Долзарб глобал ва регионал экологик муаммоларм ечиш учун географик ва экологик билимларнинг интеграцияси билан боғлиқ тармоқ ва комплекс геоэкологик тадқиқотлар даври (1960-йиллардан 1990-йилларгача).

• Бу даврда геоекологиянинг мазмуни кенгайди. У кўпроқ инсон хўжалик фаолиятининг абиотик муҳит ва умуман, атроф муҳитга таъсирининг оқибатларини ўргана бошлади. Бундай мазмундаги тадқиқотларнинг турдош фанларда ҳам олиб борилиши геоэкологиянинг қайси фан соҳасига тегишли эканлиги борасида баҳс-мунозара ва кўпинча унинг нотўғри талқин этилишига олиб келди.
• “География” фанида географик тадқиқотлар, асосан, инсон хўжалик фаолиятининг ландшафтларга таъсири ва унинг оқибатларини ўрганишга қаратилди. 1970-йилларнинг бошларидан геоэкология ўзида классик немис географияси давридан бери ривожланиб келган ландшафт ҳақидаги таълимот, ландшафтларни парваришлаш, ландшафтли режалаштириш кабиларни синтезлаштирди.
•  

Собиқ Иттифоқда геоэкология терминининг қўлланилиши.

• Собиқ Иттифоқда, хусусан, мамлакатимизда “геоэкология” терминининг қўлланилиши 1970-йиллар бошидан бошланди. Айниқса, геоэкологик тадқиқотлар, академик В.Б.Сочава ва унинг издошлари томонидан олиб борилган, ўзида ландшафтшунослик, фитоценология ва экологиянинг илмий ёндашувларини бирлаштирувчи тадқиқотларда фаол ривожлантирилди. Бундай тадқиқотлар Ўзбекистонда ҳам олиб борилиб, асосан, профессор А.А.Рафиқовнинг тадқиқотларида ривожлантирилди ва республикамизда геоэкологиянинг ривожланиши айнан унинг номи билан боғлиқ.

Геологияда экологик масалалари.

• Геологияда экологик масалалар геология ва экологиянинг ўртасида вужудга келган янги йўналиш сифатида 1989-йилда Е.А.Козловский томонидан таърифланган эди. Бунда у 1967-йилда А.В.Сидоренко таклиф этган “Техник геология”ни назарда тутган эди, яъни бу фаннинг вазифаси - инсоният томонидан ўзлаштирилаётган ер пўсти ва унинг юзасини ўрганиш эди. Шундан сўнг “геоэкология” атамаси геологияда кенг қўлланила бошлади ва кўпинча чалкашликлар келиб чиқди, яъни ҳар сафар ушбу термин ишлатилганда қандай маънода - географик ёки геологик маънода ишлатилаётганига изоҳ беришга тўғри келди. 1990-йилларнинг ўрталарига келиб кўпчилик геологлар “геоэкология” терминининг ўрнига “экологик геология” атамасини ишлатишни маъқул деб топдилар ва ҳозирда ўз асарларида қўлламоқдалар.