Глоссарий umumiy psixologiya

KONSTRUKTIV – TENIK TAFAKKUR – voqelikni o’zgartirishga, xususan 

texnikaviy masalalarni hal kilish, masalalar yaratishga qara-tilgan amaliy tafakkur turi. 

KO’RGAZMALI – HARAKATLI TAFAKKUR - amaliy tafakkurning bevosita idrok 

qilinayotgan narsa va hodisalar xaqida harakatlar yordami bilan amalga oshiriladigan fikrlash 

turi. Masalan: duradgorlik faoliyatidagi tafakkur. 

MANTIQIY TAFAKKUR- mantiq qonun-qoidalariga muvofiq holda to’g’ri fikrlash. 

MUAMMOLI VAZIYaT- insonning ma’lum psixologik holatini xarakterlaydi, 

insonning oldida yangi faoliyat maqsadlari paydo bo’lganda, uni tafakkurni ishga solishga yangi 

chora va tadbirlarni topishga undaydi. Bunda faoliyatning avvalgi vosita va usullari yanga 

maqsadlarga erishish uchun yetardi bo’lmaydi. 

MURAKKAB TAFAKKUR- muayyan masalani tafakkur operatsiyala-ridan 

(rondalanib, atroflicha mulohaza yuritib, bir kancha vaqt davomida bosqichma-bosqich hal 

qilishdan iborat aqliy faoliyat. Murakkab tafakkur ilmiy-texnikaviy, ijodiy ishlarda yakkol 

ko’rinadi. Murakkab tafakkur jarayoni oylab, yillab xham cho’zilishi mumkin. 

ODDIY TAFAKKUR - ma’lum bir aqliy masala yuzasidan savol qo’yi-lishi bilanoq, 

ko’p o’ylab o’tirmasdan unga javob qaytarishdan iborat tafakkur turi, 

SINTEZ- (yunon. sythesis - qo’shish, birlashtirish) sintez; fikr ob’ekti xisoblangan narsa 

va hodisalarning tarkibiy qismlari, sifat hamda xususiyatlarini fikran yoki amaliy ravishda bir 

butun qilib qoshishdan iborat bo’lgan aqliy operatsiya. Masalan: narsa va hodisalarning muhim 

belgilarini qo’shilishidan yaxlit bir tushuncha hosil bo’ladi. Sintez tafakkur hamda xayol-ning’ 

ijodiy faoliyatini tashkil qiladi. Sintez bevosita analiz bilan va umum-lashtirish, taqqoslash, 

sistemalashtirish kabi aqliy operatsiyalar bilan bog’liqdir.         

---