|
Go‘dak bolalar jismoniy bilan birga psixik jihattan ham juda tez rivojlanadilar. Chaqaloq bolalar psixikasining rivojlanishi, birinchidan, analizatorlarning takomillashuvi bilan bog‘liq bo‘lsa, ikkinchidan, mustaqil harakatlarining o‘sishi bilan bog‘liqdir - Go‘dak bolalar jismoniy bilan birga psixik jihattan ham juda tez rivojlanadilar. Chaqaloq bolalar psixikasining rivojlanishi, birinchidan, analizatorlarning takomillashuvi bilan bog‘liq bo‘lsa, ikkinchidan, mustaqil harakatlarining o‘sishi bilan bog‘liqdir
Analizatorlarning tez takomillashuvi natijasida bola uch oylik bo‘lgandan so‘ng unda dastlabki shartli reflekslar yuzaga kela boshlaydi. Demak, ana shu davrdan boshlab bola psixikasi tez rivojlanish yo‘liga kiradi. - Analizatorlarning tez takomillashuvi natijasida bola uch oylik bo‘lgandan so‘ng unda dastlabki shartli reflekslar yuzaga kela boshlaydi. Demak, ana shu davrdan boshlab bola psixikasi tez rivojlanish yo‘liga kiradi.
Yuqorida aytib o‘tganimizdek, dastavval bolada harakat analizatorlari bilan bog‘liq, undan so‘ng eshitish va ko‘rish analizatorlari bilan bog‘liq bo‘lgan shartli reflekslar yuzaga keladi. Ana shu tariqa barcha analizatorlarga nisbatan har xil murakkablikda shartli reflekslar tobora ko‘plab yuzaga kela boradi. Shartli reflekslarning yuzaga kelishi bola psixikasining rivojlanishi uchun moddiy zamin bo‘ladi - Yuqorida aytib o‘tganimizdek, dastavval bolada harakat analizatorlari bilan bog‘liq, undan so‘ng eshitish va ko‘rish analizatorlari bilan bog‘liq bo‘lgan shartli reflekslar yuzaga keladi. Ana shu tariqa barcha analizatorlarga nisbatan har xil murakkablikda shartli reflekslar tobora ko‘plab yuzaga kela boradi. Shartli reflekslarning yuzaga kelishi bola psixikasining rivojlanishi uchun moddiy zamin bo‘ladi
Keyinchalik, ya’ni ikki-uch oylik bolalarda analizatorlar faoliyatining takomillashuvi natijasida ta’sir qilayotgan qo‘zg‘atuvchilarni farqlash qobiliyati yuzaga kela boshlaydi. Dastavval turli ovozlarni, so‘ngra ayrim yorqin ranglarni, ta’larni, farqlay boshlaydi. Nihoyat, uch oylik bola atrofidagi juda ko‘p narsalardan odamni farqlaydigan va odamga nisbatan qandaydir boshqacha reaksiya qiladigan bo‘ladi. - Keyinchalik, ya’ni ikki-uch oylik bolalarda analizatorlar faoliyatining takomillashuvi natijasida ta’sir qilayotgan qo‘zg‘atuvchilarni farqlash qobiliyati yuzaga kela boshlaydi. Dastavval turli ovozlarni, so‘ngra ayrim yorqin ranglarni, ta’larni, farqlay boshlaydi. Nihoyat, uch oylik bola atrofidagi juda ko‘p narsalardan odamni farqlaydigan va odamga nisbatan qandaydir boshqacha reaksiya qiladigan bo‘ladi.
Uch oylik bola oldiga kelgan odamga tiqilib, emotsional munosabatta bo‘la boshlaydi. U odamga uzoq vaqt tikilib qaraydi. Lablarini harakatlantirib, tilini aylantirib, g‘o‘yo odamning nutqiga taqlid qilmoqchi bo‘ladi. Ana shu davrdan boshlab bolalar bilan imkoni boricha mehribonlik ohangida gaplashib turish kerak - Uch oylik bola oldiga kelgan odamga tiqilib, emotsional munosabatta bo‘la boshlaydi. U odamga uzoq vaqt tikilib qaraydi. Lablarini harakatlantirib, tilini aylantirib, g‘o‘yo odamning nutqiga taqlid qilmoqchi bo‘ladi. Ana shu davrdan boshlab bolalar bilan imkoni boricha mehribonlik ohangida gaplashib turish kerak
Ana shunday munosabatlar natijasida bolada qandaydir aktivlik, kattalarga talpinish reaksiyasi yuzaga keladi. Psixologlar bolalarda kattalar bilan bo‘lgan munosabattan yuzaga keladigan emotsional reaksiyalarni jonlanish kompleksi deb ataganlar. Bu kompleksda bola uning bilan munosabatta bo‘layotgan odamga muloyim tikilib, jilmayadi, qo‘l va oyaqlari bilan talpinib qandaydir ovoz chiqaradi - Ana shunday munosabatlar natijasida bolada qandaydir aktivlik, kattalarga talpinish reaksiyasi yuzaga keladi. Psixologlar bolalarda kattalar bilan bo‘lgan munosabattan yuzaga keladigan emotsional reaksiyalarni jonlanish kompleksi deb ataganlar. Bu kompleksda bola uning bilan munosabatta bo‘layotgan odamga muloyim tikilib, jilmayadi, qo‘l va oyaqlari bilan talpinib qandaydir ovoz chiqaradi
Bolada qandaydir kuchli mamnunlik hissi yuzaga keladi. Lekin shuni unutmaslik kerakki, agar bolalar bilan keragidan ortiq darajada munosabatda bo‘lib, ularda jonlanish kompleksini yuzaga keltira berilsa, ular kattalarga o‘rganib qoladilar va o‘yinchoqlarga qaramay qo‘yadilar. - Bolada qandaydir kuchli mamnunlik hissi yuzaga keladi. Lekin shuni unutmaslik kerakki, agar bolalar bilan keragidan ortiq darajada munosabatda bo‘lib, ularda jonlanish kompleksini yuzaga keltira berilsa, ular kattalarga o‘rganib qoladilar va o‘yinchoqlarga qaramay qo‘yadilar.
Ilk bolalik davrining psixologik xususiyatlari - Ilk bolalik davrining psixologik xususiyatlari
- Ilk bolalik davridagi bolalarning analizatorlari yaxshi takomillashgani va ular yerkin harakat qila olish imkoniyatiga ega bo‘lganliklari tufayli bu davrda psixik jihattan tez rivojlanadilar. Ma’lumki, ilk bolalik davridagi bolalar faqat yurib va emaklabgina qolmay, yugurish, sakrash hamda baland va past to‘siqlardan ochib o‘tish imkoniyatiga ham ega bo‘ladilar. Bog‘chagacha tarbiya yoshidagi bolalarning ertadan kechgacha turli harakatlar qila olish imkoniyatlari tevarak-atrofdagi muhitni bilish ehtiyojini qondirishda juda katta sharoit yaratib beradi.
Bolalar idrokining takomillashuvida so‘z katta ahamiyatga ega. So‘z mohiyat jihatidan umumlashgan xarakatga ega bo‘lib, u narsalarni umumlashtirish imkonini beradi. Bola so‘z yordamida o‘xshash narsalarni oddiygina guruhlarga ajrata boshlaydi. - Bolalar idrokining takomillashuvida so‘z katta ahamiyatga ega. So‘z mohiyat jihatidan umumlashgan xarakatga ega bo‘lib, u narsalarni umumlashtirish imkonini beradi. Bola so‘z yordamida o‘xshash narsalarni oddiygina guruhlarga ajrata boshlaydi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
