Guliston davlat universiteti pedagogika fakultetiti

 

           

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---

 

12 

 

 

 

1.2. Boshlang’ich sinflarda didaktik o'yinlardan foydalanish 

texnologiyasi 

     

 

Yuno nc ha   « texno s »   –   hunar ,   s an' at   va  « lo go s »   –   fan   

s o ' zlarid an   tas hkil  to p ib ,   « hunar   fani»   ma' no s ini  anglatad i.  

(12, 15)   P ed ago gik   texno lo giya   –   o ' q itis hning   yangic ha   us uli 

b o ' lib ,   ta' lim  va  c huq ur  b ilim  b eris hga ,   ularni  mus tahkamlas hga ,  

o ' q uvc hilar  

b ilimd o nligini 

o s hiris hga  

q aratilgan  

jarayo nd ir . (12, 15, 21, 25)      

          P ed ago gik   texno lo giyaga   keng  ta' rif   b eris h  uc hun    ilmiy 

izlanis hlar  

o lib  

b o rilmo q d a.  

O limlar  

S h. Nurid d ino v,  

A. Ab d ujab b o ro v   fikric ha ,   p ed ago gik   texno lo giya : 

1.   O ' q uv  jarayo nid a   yangi  meto d larni  q o ' llas h.  

2.   O ' q uv  materialini  yangic ha   talq in  etis h.  

3.  

O ' q itis hd a  

yangi  info rmas tio n   texno lo giyani  kiritis h  

jarayo nid ir . (26, 29)  

            Bugungi 

kund a 

zamo naviy  

p ed ago g ik 

texno lo giyalarni 

amaliyo td a   keng  q o ' llas h  zaruriyatini  q uyid agi  o millar   b ilan 

izo hlas h  mumkin: 

1.   Jaho nd agi  fan,   texnika   va  mad aniyatning   tez  rivo jlanib  

b o ris hi  va  uning  ta' lim  mazmuni  kengaytirib ,   c huq urlas htirib  

yub o rayo tganligi.  

2.   Mamlakatimizd a   ta' lim  s o has id a  Kad rlar   tayyo rlas h   milliy 

d as turi  va  Davlat   ta' lim  s tand artlarining   yaratilis hi.  

3.   Zamo naviy   p ed ago gik   texno lo giyalar   b o ' yic ha   ko ' p   yild an 

b uyo n  xo rijiy  mamlakatlard a   to ' p langan   tajrib alar   va  ulard an  

mamlakatim iz   ta' lim  muas s as alarid a   fo yd ala nis h. (6,   12, 15, 25)  

          Bo s hlang’ ic h 

s inf  

d ars larid a  

p ed ago gik  

texno lo giyad an  

fo yd alangand a   q uyid agi  qo ida la rg a   amal  q ilis h  lo zim: 

---

 

13 

 

a)  zamo naviylik   –   ta' lim-tarb iya   amaliyo tiga   as o s langan  

tajrib a ,   s ino vd an   o ' tgan  d id aktika  s o has id agi  yangiliklarni  jo riy 

etis h; 

b )  ta' lim-tarb iya   mazmunini  uzluks iz   yangilab   b o ris h,   o ' q uv 

d as turlariga   b efar q   b o ' lmas d an  s inc hko vlik   b ilan  o ' rganis h : 

v)  umumiy  va  milliy  q ad riyatlas h  s o has id agi  yangi  ijo d larini 

o ' rganib   b o ris h; 

g)  o ' q uv  jarayo nid a   o ' q uvc hi  b ilim  o ' q ituvc hi  fao liyat ini 

o p timallas htir is h ,   fao llas htiris h ;  

d ) 

ilmiylik-yangi 

us ul,  

vo s ita  

muammo s i 

ho latlarid an  

fo yd alanib ,   o ' q uvc hilarni  mus taq il  fikrlas h   va  o ' zini  anglas hga  

o ' rgatis h ;  

e)  d ars   maq s ad ining   aniq ligi  mazmunining   zamo naviyligi,  

milliy  ma' naviy  q ad riyatlar   b ilan  b o yitilis hi : 

f)  yangi  p ed ago gik   texno lo giyalarni  amalga  o s hiris h   uc hun 

har  b ir   o ' q ituvc hi  nazariy  c huq ur  b ilimga   ega  b o ' lis hi  zarur .  

          Maktab d agi  o ' q uv  jarayo nining  s ifati  ko ' p   o millarga   b o g’ liq  

b o ' lib ,   ular   o ras id a   o ' q itis hning   us ul  va  meto d lari  hal  q iluvc hi 

ahamiyatga   ega.   Bino b arin ,   ular   b ilimlarning   o ngli  va  c huq ur 

o ' zlas htiris higa ,   o ' q uvc hilard a   mus taq illik  va  ijo d iy  fao llikni 

rivo jlantiris hga  

ijo b iy 

ta' s ir  

ko ' rs atad i.  

Us ul 

va 

meto d  

tus hunc halari  o ' zaro   b o g’ liq d ir ,   c hunki  ularning   har  b iri  meto d  

s ifatid a   ham,   us ul  s ifatid a   ham  namo yo n   b o ' lad i. [15]  

            M e to d  –   yuno nc ha     atama  b o ' lib ,     aynan    nimagad ir   yo ' l 

d egan 

ma' no ni 

anglatad i,  

ya' ni 

maq s ad ga 

eris his h  

yo ' lini 

b ild irad i.   O ' q itis h  meto d i  tarkib id a     us ullar     alo hid a      ajralib    

turad i.   Us ul  –   meto d ning  uns uri  b o ' lib ,   uning  tarkib iy   q is mi,  

meto d ni  amalga  o s hiris hd a   b ir   martagina   q o ' llanad i  va  alo hid a 

q ad am  his o b lanad i. [13, 35] 

---

 

14 

 

            P ed ago gik   amaliyo td a   o ' q itis h  us ullari  va  meto d larining   jud a 

katta 

b o yligi 

to ' p langan .  

Ularni 

tanlas hd a  

turli 

s haro itlar ,  

o ' q itilayo tgan   fanning  xarakteri,   b o lalarning   yo s h  xus us iyatlari,  

o ld ingi  tayyo rgarlik   d arajas i  va  hako zo lar   his o b ga   o linad i.  

            Meto d   va  us ullarni  tanlas h  o ' q ituvc hi  d ars d a   hal  q ilinis hi 

mo ' ljallangan  

mas alaga  

b o g’ liq  

b o ' lad i.  

C huno nc hi,  

yangi 

materia lni 

b ayo n 

etis hd a  

b ir  

xil 

meto d lar  

q o ' llans a ,  

uni 

mus tahkamlas hd a     va  mazmunini  umumlas htiris hd a   yana  b o s hq a 

xil  meto d lar   q o ' llanilad i.   G arc hi  har  b ir   o ' q itis hning   is hid a  

anc hagina   us ul  va  meto d lar   mavjud   b o ' ls a -d a,   ularni  q o ' llas hd an  

ko ' zlanad igan  

maq s ad  

tarb iyalanuvc hining  

ta' limiy  

is hlarini 

fao llas htiris hd ir .   Bu  tad b ir   jud a  muhim  b o ' lib ,   b irinc hid an ,  

o ' q uvc hilarni  ularning   e' tiq o d iga ,   e' tiq o d ni  es a  amaliy  fao liyatga ,  

xatti-harakatga  

aylantirad i,  

ikkinc hid an ,  

o ' q itis h  jarayo nining  

is hini  o s o nlas htirad i.   (10, 11, 16)    

Zo tan,   o ' q is h-o ' rganis h   d iq q at   e' tib o rni  talab   q ilad igan,  

murakkab   fao liyatd ir   va  und a  o ' tkir   aq l,   mus tahkam  iro d a,   tiniq  

tas avvur ,   kuc hli  xo tira   zarur .   O ' q ituvc hining   vazifas i  s amarali 

us ul  va  meto d lard an   fo yd alanib   o ' q uvc hilard a   ana  s hu  s ifatlarni 

tarkib  

to p tiris h  

va 

ularni 

q iyinc hiliklarni 

yengis hga  

o ' rgatis hd ir . [14, 17, 21 ] 

O ' q itis h  us ullariga   muayyan  ta la bla r   q o ' yilad i:   

  O ' q itis h  meto d ining   ilmiy  as o s i  yaq q o l  va  aniq   b o ' lis hi 

zarur .   S hund agina   o ' q ituvc hi  mazkur   meto d   o rq ali  q and ay 

mas alalar   q o ' yilis hi  va  hal  q ilinis hi  mumkinligini,   q and ay 

mas alalarni  hal  q ilib   b o ' lmas ligini  ko ' ra  o lad i.  

  O ' q itis hning  tizimlig i   uning  s amarad o rligin i  b elgilayd i.  

  O ' q itis h  meto d ining   tus hunarliligi  o ' q itis hning  yo ' li  o ' q uvc hi 

uc hun  q ab ul  q ilinis hi  va  q o ' llanis hi,   o ' q uv  materialini 

---

 

15 

 

o ' rganis hning  

us uli 

es a 

b ilimlarni 

o ' zlas htiris hning  

imko niyatlar iga   muvo fiq   b o ' lis hi  zarur .  

  O ' q itis hning  o nglilik  va  fao llik  zaruriyati  niho yatd a  jid d iy 

talab d ir .  

  Bilim lar n i  p uxtaligi  va  as o s ligi.  

  O ' q itis h  meto d ikas id a   nazariy  va  amaliy  ho d is alarning  

muvo fiq ligi. (1 3, 32, 33 )  

 

            Har  q and ay  meto d d an   b iro r   maq s ad ga   eris his h   ko ' zd a   tutilad i 

va  s huning  uc hun  u  q and ayd ir   maq s ad   q o ' yis hni,   unga  eris his h  

b o ' yic ha   fao liyat   us ulini,   ana  s hu  fao liyatni  amalga   o s hiris hd a  

yo rd am  b erad igan   vo s italarni  b ilis hni  taq o zo   etad i.   Har  q and ay 

fao liyat   uning  o b ' ektini  talab   q ilad i.   Niho yat ,   meto d   maq s ad ga  

o lib   b o ris hi  kerak,   aks   ho ld a,   u  q o ' yilgan   maq s ad   yaro q s izligini,  

yo   b o ' lmas a ,   b u  ho latd a   uni  umuman  no to ' g’ ri  q o ' llanganligini 

e' tiro f   etis h  lo zim. (8, 18) 

            O ' qitis h  us ulla rini   q uyid agilarga   b o ' lis h  mumkin: 

1.  T afakkur ,  

xo tira ,  

d iq q at  

va 

hayo lning  

alo hid a 

o p eras tiyalarni 

tarkib  

to p tirad igan  

va 

fao llas htirad igan  

us ullar ;  

2.  O ' q uvc hilarning   o ' q uv  materialini  o ' zlas htiris h   b ilan  b o g’ liq  

kec hinmalari  va  his s iyo tlarin i  fao llas htirad igan   us ullar ; 

 

3.  Nazo rat   va  o ' q uvc hilarni  o ' z-o ' zini  nazo rat   us ullari;