guruh talabasi ning “Iqtisodiyot” fanidan tayyorlagan kurs ishi mavzu

Xulosa o’rnida Qadimgi Hindiston iqtisodiyotida quyidagi xarakterli xususiyatlarni ajratib ko'rsatish mumkin:

1. Iqtisodiyot tuzilmasining tashkiliy va iqtisodiy darajasi iqtisodiyotning ikki sektorli modeli, ya’ni davlat (diniy) va jamoaviy-xususiy iqtisodiyotning faoliyat yuritishi bilan belgilandi. Davlat ishlab chiqarishning asosiy omili - yerning asosiy egasi bo'lgan. Davlat yer egaligining uchta asosiy shakli mavjud edi: podshohlik (absolyut), ibodatxona va zodagonlar - shartli, ya'ni yer oldi-sotdi obyekti bo'lishi mumkin emas edi. Jamoat sektori yerga va ishlab chiqarish vositalariga jamoa mulkchiligi hamda xususiy mulkchilikka asoslangan edi. Ko'p mehnat talab qiladigan sug'orish tizimlarini saqlab qolish uchun jamoaviy mehnatga bo'lgan ehtiyoj xususiy mulkning zaif rivojlanishiga va patriarxal (uy) qullikning ustun bo'lishiga olib keldi.

2. Iqtisodiyotning tarmoq darajasi iqtisodiy faoliyat turlarining xilma-xilligi bilan ifodalanadi. Iqtisodiyotning asosiy tarmog'i agrar (sug'orish dehqonchiligi, bog'dorchilik, chorvachilik) bo'lgan bo'lsa-da, hunarmandchilik katta ahamiyatga ega edi: kulolchilik, qurilish, shisha ishlab chiqarish, metallurgiya, zargarlik buyumlari, kemasozlik, to'qimachilik, qamishni qayta ishlash va boshqalar.

3. Quldorlik iqtisodiyoti tuzilmasining hududiy darajasi davlatlararo darajada ko'proq namoyon bo'ladi, bu tabiiy, iqlim va siyosiy omillar bilan belgilanadigan va ishlab chiqarish ehtiyojlari uchun tabiiy resurslarni yetkazib berish zarurati bilan bog'liq edi.

4. Hindiston ko'p qirrali iqtisodiyot - tovar iqtisodiyoti elementlarining tabiiy iqtisodiyot bilan, ibtidoiy iqtisodiyot elementlarini quldorlik bilan birga barobar ishlashi bilan ajralib turardi.

5. Iqtisodiyot tuzilmasining tashqi iqtisodiy darajasi Hindistonni jahon iqtisodiy aloqalari tizimiga kiritilishi bilan belgilandi. Qadimgi Hindiston aktiv savdo balansiga ega bo'lgan.

Arthashastra risolasiga kelsak, "Arthashastra" davlatning iqtisodiy rolini talqin qilishga katta e'tibor bergan. U Qadimgi Sharq mamlakatlarining iqtisodiy fikrini talqin qilish uchun xos bo'lgan, davlatning iqtisodiy hayotga, ijtimoiy munosabatlarni tartibga solishga faol aralashuvi haqidagi g'oyani amalga oshirdi. Bundan tashqari, risola hukmdor hokimiyatiga ko'plab iqtisodiy ishlarni, shu jumladan chekkalarini mustamlaka qilish, sug'orish tizimlarini saqlash, quduqlar qurish, yangi qishloqlar yaratish, jalb qilish bilan yigiruv va to'qish ishlab chiqarishni tashkil etish, ishchilarning ma'lum bir kontingenti (bevalar, etimlar, tilanchilar, nogironlar, jarima bilan ishlaydiganlar va boshqalar)ga oid masalalarni hal qilishni bevosita topshirgan. Hukmdor ma'muriyatining iqtisodiy siyosati, soliq tizimi, iqtisodiyotni boshqarish, asosiy daromad manbalari va boshqalar batafsil tavsiflangan.