H. H. Imomov investitsiyalarni tashkil etish va

20-iyundagi  0 ‘zbekiston 
Respublikasi 
Preydentining 
“Mikrofirmalar va kichik korxonalarni rivojlantirishni rag'batlantirish 
borasidagi qo‘shhncha chora-tadbirlar to‘g‘risida”gi farinoni 
2005-yil 24-iyundagi “Tadbirkorlik 
subyektlarining )(o‘jalik so­
hasidagi 
huquqbtizarliklari 
uchun moUyaviy javobgarUgiaierkinlash-
‘  G‘ozibckov  D.  G‘.  Investitsiyalami molivalasJitirish masalalari,  - j  ■
  Moiiva 
2003.
^  http:ww.edu.uz  -  O'zbekiston  Respublikasi sayti.
15

---

moqlararo, texnologik, qayta ishlab chiqarish tarkiblariga ega. Aso­
siy fondlarga sarflangan investitsiyalarni, ularnirig aktiv (masliina- 
lar, asbob-uskunalar) va passiv (bino, inshootlar) qismlarini tashkil 
etish uchun sarflangan umumiy harakat yig‘indisidagi ulushi iaves- 
titsiyalarniog texnologik tarkibini tashldl etadi.
Qayta ishlab chiqarish tarkibi investitsiyalarning qanday maq­
sadlarga yo‘naltirilganligi; yangi qurilishga, ishlab turgan korxona- 
lami kengaytirishga,  rekonstruksiyaga va yangi texnika bUan qayta 
quroUantirishga jalb qilingan xarajatlarni umumiy xarajatlardagi har 
birining nisbiy jihatdan ulushini ko‘rsatadi.  Investitsiyalaming hudud­
lararo va tarmoqlararo tarkibi esa ulaming nisbiy jibatdan hududlar 
va tarmoqlar bo‘yicha taqsimotini bildiradi.
Rivojlangan mamlakatlarda real investitsiyalaming asosiy qismini 
shaxsiy  investitsiyalar  tashkil etadi.  Davlat  sektorida  real  inves­
titsiyalar sarfi muhim ahamiyatga  ega.  Iqtisodiy muvofiqlashtirish 
siyosati asosida kreditlar, subsidiyalar ajratiladi, davlat kapital qo‘yil- 
malari muvozanatlashtiriladi va real investitsiyalar o ‘zlashtiriladi.
Davlat  tomonidan  o‘zlashtiriladigan  investitsiyalar,  dastlabki 
bozor infratarkibini va u bilan bog‘liq bo'lgan tarmoqlami rivojlan­
tirishga sarflanadi.  Investitsiyalarni samaradorligini oshirish asosiy 
kapitalni aktiv elementlarini vujudga keltirish va o‘stirish hisobiga 
amalga oshiriladi.
Real  investitsiyalarni  tavsifnomalash  ulaming  hajmi  va  daro­
mad m e’yorlari asosida olib borHadi.  Investitsiyalar hajmi o‘zlash- 
tiriladigan qoVilmalar qiymatini ifodalaydi, investitsiyalar miqdori 
esa xilarning hajmini YAMMga yoki YAIMga bo'lgan nisbatini ifo­
dalaydi.  Inflatsiya  yuqori  va  chuqurlashgan  davrda  esa  aytilgan 
ko'rsatkichlarga iming ta ’siri to‘g‘ridan-to‘g‘ri bo'ladi.  Investitsiya 
me’yori ishlab  chiqarilgan YAIM  yoki YAMM  qanchalik  kapital 
sig'imkorligini,  ya’ni  qay  darajada  kapital  xarajatlarini talab  qili­
nishini bildiradi.  Jamg'arish  samarasi  kapital  sig'inikorligi  o'sishi 
koeffitsiyentlari asosida aniqlanadi.
Mofiyaviy  investitsiyalar  kapitalni,  to'lov  va  mofiyaviy  maj- 
buriyatlaming barcha turlarini o'zida mujassamlashtiruvcM, mohyaviy 
aktivlarga joylashtirilishini anglatadi. Ushbu moliyaviy vositalaming 
eng  muhimlari  qimmatU  qog'ozlardir;  ulushU  (aksiyalar)  va  qarz 
(obligatsiyalar).  Real investitsiyalardan farqU o'laroq moUyaviy in­
vestitsiyalarni ko'proq portfel investitsiyalar  deb  atashadi,  chunki
12

---

bu holda iuvestorniug asosiy maqsadi bo‘lib moliyaviy aktivlaming 
mukammal yig'masiui  (iuvestitsiyalar portfelini)  shakMantirish  va 
qimmatbaho qog'ozlar bilan amalga oshiriladigan  turli operatsiya­
iarni boshqarish hisoblanadi.
Moliyaviy investitsiyalar shaxsiy kompaniyalar va davlat idora­
lari tomonidan muomalaga chiqarilgan aksiyalar,  obligatsiyalar va 
boshqa qimmatli qog'ozlar,  bank depozitlari,  uzoq muddatga jalb