Har bir tadkikotchi bajariladigan vazifaga karab u yoki bu tasnifdan foydalanadi. Eng keng tarqalgan tasniflar moddiy tarkibini o‘rganishga va cho‘kindi jinslar hosil bo‘lish sharoitlariga asoslangan

2.2.11. Temirli va marganetsli jinslar
Temirli jinslar. Temirli jinslar guruhiga mikdori yuqori bo‘lgan temir oksidlari (limonit, gematit va b.), karbonatlar zakisi (siderit), sulfidlar (pirit, markazit), leptoxloritlar (shamozit) shaklidagi tabiiy hosilalar kiradi. Bunday jinslarda temir minerallaridan tashqari ancha mikdorda kremnezyom (30-40% gacha), glinozëm (25% gacha ) hamda marganets, titan, magniy,
kalsiy, vanadiy, fosfor va baʼzi boshqa elementlar uchraydi. Bu jinslarning eng keng tarkalganlari qo‘ng‘ir temirtosh, siderit va shamozit hisoblanadi.

Qo‘ng‘ir temirtosh. Strukturasi oolitli yoki loviyasimon, konkretsiyali. G‘ovakli bo‘lishi mumkin. Teksturasi yaxlit, katlamli, oolitli, (164-rasm). Bo‘shoq, tuproksimon massalar, stalaktitlar va okmalar shaklida kuzatiladi. zich

Temir gidrooksidlar ning (gëtit Fe 03H20, limonit Fe203-nN20 va b.) tabiiiy aralashmalaridan topgan.
tarkib

164-PacM. TeMurli jinslarning meksturasi.

Rangi kungir, qizg‘ish-qo‘n gir, sariq. Qo‘ng‘ir temirtosh ning hosil bo‘lishi yer pusti yuzasida oksidlanish jarayon lari bilan boglik. Chukindi jinslarda, ayniqsa kumtosh larda mineral donalarni di. Dengiz suvida oolitli kungir biriktiruvchi temirli sement shaklida ham uch erigan temir uning bug‘lanib ketishida yoki temirbekteriyalarning ishtirokida katlamli cho‘kindi limonitlar - temirtosh shaklida cho‘kmaga o‘tadi. Temirbakteriyalar torfli botqoqliklarda ham tarqalgan. Arap oksidlangan temir minerallari kup uchraydigan hududlarni yuvuvchi suv okimlari botqoqlikka kuyulsa, limonitli botqoq maʼdani to‘planishi sodir bo‘ladi. Cho‘kindi qo‘ng‘ir temirtosh botqoqolik yoki ko‘l maʼdanlarini tashkil etadi. Metallurgiya sanoatida va oxrali bo‘yoq ishlab chikarishda keng foydalaniladi.

Marganetsli jinslar. Marganetsli jinslarga marganets oksidining miqdori 10% dan ortiq bo‘lgan dengiz, laguna va kontinental genezisdagi turli chukindi hosilalar kiradi. Marganetsli jinslarning tasnifi genezisiga va mineral tarkibiga asoslangan. Genezisi bo‘yicha ularning orasida xemobiogen va xemogen turlari, mineral tarkibi bo‘yicha esa oksidli va karbonatli turlari ajratiladi.
Marganetsli jinslarning asosiy minerallari - marganets oksidlari va gidrooksidlari - manganit, pirolyuzit, psilomelan yoki vad va b.; marganets karbonatlari - manganokalsit, rodoxrozit va b. xisoblanadi.
Marganetsli maʼdanlarda glaukonit, opal, xalsedon, temir oksidlari va gidrooksidlari, gilli minerallar, kalsit, ankerit,
siderit va terrigen qo‘shimchalar uchrashi mumkin. Marganetsli jinslar kora rangli, tuproksimon massadan tarkib topgan. baʼzan konkretsion oolitli, Karbonatli marganetsli jinslar kulrangsimon-ok, pushti, mayda va loviyasimon.
mikrodonali, yupka katlamli bo‘ladi.
Marganets birikmalari cho‘kindi jinslarda keng tarqalgan, yukori konsentratsiyaga yetmaydi (konkretsiyalar, okmalar, dendritlar). Marganetsning yirik konsentratsiyasi jinslarda ancha kam uchraydi.
Chukindi genezisli maʼdani xemogen va bioxemogen natijasida suvli dengiz va dengizlarning hamda
sharoitlarida bo‘lgan.
To‘lqinlanish tufayli yetar mikdorda kislorod mavjud sayoz suvli havzalarda uning katta chukurliklar kismidagi tiklovchi maʼdanlar (ikkivalentli shakl Shu yo‘llar bilan chukur okean illarida ko‘p sonli marganetsli konkretsiyalar (165-rasm).

Ohaktoshlar kumtoshlar

uchraydigan marganets

maʼdanlari uchraydi.

165-PacM. TeMup-marganets
turkumdagi maʼdanlar kalsiy karbonat ko‘shim yukori mikdori, ikkinchi turkumdagi uchun esa kvars xisobiga kremnezyomking mikdori xarakterli Marganetsli konlari Qorato‘badagi yotqiziqla mavjud. Marganetsli marganets olish uchun amaliy ega.
Metamorfik jinslar
2.3.1. Metamorfik jinslarning bo‘lish sharoitlari


pustida joylashgan jinslari vaqt o‘tishi bilan o‘zining tarkibini o‘zgartirmasdan struktura xossalarini o‘zgartirishi Bunday uzarishlarning yukori va harorat hamda minerallashgan taʼsiridir. Metamorfizmga magmatik ham, cho‘kindi jinslar ham mumkin. Metamorfizmning misoli yaxlit magmatik jinslarning peridotitga, tarkibida tolali