“Hayvonlarning nafas olish organlari evolutsiyasi” mavzusida tayyorlagan Mavzu: Hayvonlarning nafas olish organlari evolutsiyasi

Ishning borishi

O’qituvchi o’quvchilarning quyi sinflarda o’zlashtirgan bilimlariga asoslanib nafas olishning ahamiyati haqida savollar berib takrorlab o’tadi :

• Nafas olish nima ?
• Odam hayoti uchun nafas olish qanday ahamiyat kasb etadi ?
• Nafas olish a’zolariga nimalar kiradi ?
• Hayvonot olamida qanday nafas olish a’zolar mavjud ?
• Ikki xil nafas olish a’zosiga ega hayvon qaysi ?

Asosiy tushunchalar

• Nafas olish har bir tirik organizmning hayoti uchun eng zarur fiziologik jarayon hisoblanadi . Tirik organizmlar yashash muhitiga ko’ra ikkiga :

Anaerob (kislorodsiz) muhitida yashaydigan

Dastlabki tirik organizmlar anaerob muhitida yashagan, bunda kam miqdorda energiya hosil bo’lishi hisobiga yashagan .

Aerob (kislorodli ) muhitida yashaydigan Atmosferada kislorod miqdorining ortishi , kislorodli nafas oluvchi organizm paydo bo’lishiga sabab bo’ldi. Bunda moddalarning oxirigacha parchalanishi va hosil bo’ladigan energiya miqdorining ortishi evolutsiya jarayonini tezlashtiradi .

• Bir hujayrali organizmlar va tuban tuzilgan ko’p hujayralilarda maxsus nafas olish a’zosi bo’lmaydi . Ular butun tana yuzasi orqali suvda erigan kislorodni diffuziya yo’li bilan qabul qiladi .

• Evolutsiyada dastlabki nafas olish a’zosi ko’p tukli halqali chuvalchanglarda paydo bo’lgan.Ularning bosh qismidagi maxsus o’simta oziq moddalarni tutish va nafas olish vazifasini bajargan.