diniy-falsafiy bilim larning kirib kelishi natijasida yuz berg an m a ’naviy
o 'z g a ris h la r h a q id a fikr yuritadi. Sam arali dalillashtirish o d a m l a r o ‘z his-
siyotlarini, n a z o ra t qobiliyatlarini saqlash darajasida b o 'lg a n d a g in a t a ’sir
qiladi. J a m iy a tn in g “ Kritik h a r o r a t i ” yuzaga kelg an d a ja m o a tc h ilik kayfi-
yati v u lq o n s im o n ruhiy buzilishga olib kelishi m u m k in .
S .P .K a p its a hozirgi d a v m in g krizisi “ hozirgacha a llo m a la r o n g id a pi-
shib
yetilgan, oddiylashgan, h a t t o sotsial rivojlanishning m e x a n ik m odeli
tufayli y u z a g a c h i q q a n ” d eg an sababni keltiradi. K o ‘p o d a m la r d a bilim
m e x a n ik t a ’sir shaklida t o ‘xtab qolgan, ular o'z lari u c h u n yangi b o ‘lgan
hod isalarn i t u s h u n ib yetishni ( k o ‘p in c h a xohishlari b o 'l m a g a n i u c h u n )
xohlam aydilar.
Y o m o n qabul qilinadigan yoki n o a n iq a x b o ro tla rn in g k o ‘pligi, o d a t-
d a , h a r xil a f s o n a l a r n i va a s t a - s e k i n j a m i y a t d a o n g u c h u n e rish ib
b o 'lm a y d ig a n n arsa sifatidagi ish o n c h n in g hosil b o ‘lishini kuchaytiradi.
F .V .V e lic h k o — z a m o n a v iy b ash o ratch ilard an biri,
astrologiya hozirgi
k u n d a d in n in g dinga b o ‘ysunuvchi dogm atizm i bilan fanning sabab-oqibatli
d o g m a tiz m i o ‘rtasidagi vaziyatni egalladi, deb uqtirib o 'ta d i. Agar ilgari
g o ro s k o p n i tu zish u c h u n k o 'p m e h n a t va b ilim lar talab qilingan bo'lsa,
hozirgi k u n d a shaxsiy k o m p y u te r n in g bo'lishi bu ishni a n c h a yengillash-
tirdi, s h u n in g u c h u n u yoki b u b a sh o ra tn in g t o 'l a q im m a tli b o 'lis h u c h u n
o 't a b ilim d o n b o 'lis h talab qilinadi.
A stro lo g lar am aliy o tid a shu n arsa ayonki, ular
g o ro sk o p tuzishgan-
larida 12 “ o y lik ” (burjli yulduzli) tizim asosida ish k o 'ra d ila r, ushbu t i
z im esa e r a m i z d a n oldingi 111 asrda ishlab chiqilgan edi. Lekin b u davr
ich id a y e rn in g qiyosiy y uza orbitasi boshqa sayyora va yulduzlarga nis-
b a t a n a n c h a o 'z g a rg a n , e n d i yern in g o 'z o ‘qi atrofida yillik aylanishi 13 xil
y u ld u z la r orqali am alg a oshiriladi.
Rossiyadagi m a ’naviy va k u u m n i uchinchi m ing yillik arafasida hozircha
k o ' p d a n - k o ' p antiilm iy va antitexnologik q a ra sh la r va g 'o y a la r to'ldirib
turibdi. U l a r davlat ijtimoiy o rg a n iz m bilan (L e v ia f a n -T .G o b b s t a ’biri)
b o g 'liq b o 'l g a n o 'z a r o bir-biri bilan alo q a d o r q o 'r q i n c h tufayli yuzaga
k e lg a n , u o d a m g a qarshi q a ra tilg a n , o 'zg arish larn i k o 'r a o lm a y d ig a n ,
C h e r n o b i l d a n keyingi o n g yutu q larin i inkor qilishga y o 'n a ltirilg a n “ sovuq
u r u s h “ d a n yengilish kayfiyati bilan to 'lg a n hissiyotlar m ajm u a sin i o'z iga
jo qiladi. J a m iy a tn in g krizisi xurofot va g'ayritabiiylikka is h o n c h tarzida
n a m o y o n b o 'la d i. G 'a y ritab iiy lik m a te m a tik m o d e lla s h d a o 'z
aksini topib,
k o ' p in so n la rg a g o 'y o tab iat va ja m iy a tn in g sirlarini tez o r a d a yechish
im k o n iy a ti b o r d a y b o 'lib tu y ilish d a h a m n a m o y o n b o 'la d i. Bu yo'n alish
n a m o y o n d a l a r i d a n biri N . V in n e r “ Biz quloq e sh itm a g a n im koniyatlarga
e ga b o 'l g a n ijtimoiy k u c h la r o ld id a tu rib m iz ” , d eg an edi.
24
Tirik va notirik tabiatdagi ochiq tizimdagi o ‘z - o ‘zidan tashkil etuvchi j a r a
yonlar k o ‘rib chiqiladigan bo'lsa entropiyaning kamayishi tuzilm alam ing m os
holdagi murakkablashuviga, nomutanosiblikning chuqurlashuviga, barqaror-
sizlikka va tarmoqlanish (bifurkatsiya) ehtimolining kuchayishiga olib keladi.
Tashqi d u n y o t o ‘g ‘risida axborotga ega bo'lish u ning o'zgarishi
orqali
yuz beradi. O lin g an axborot u c h u n t o 'lo v esa, e n tro p iy a n in g oshishiga
s a b a b c h i b o ' l a d i . O ' t g a n a s r n i n g 2 0 - y i l l a r i d a y o q A . A . B o g d a n o v
(M alinovskiy) o 'z in in g “T ek to lo g iy a” asarida h a r xil tizim lar, tu z ilm a la r
va u larning evolyutsiyasini ax b o ro t-b o sh q a ru v jarayonlari sifatida ta d q iq
qilgan edi. U tashkiliy jih a td a n m aq sad g a muvofiqlik va m u n o sab atlard ag i
n o m u ta n o sib lik n i aniqladi, shu j i h a td a n tizim larn in g
u m u m iy nazariyasi
qoidalarini o ld in d a n bashorat qildi. U paytda o 'z - o 'z i n i tashkil qilish j a r a
yonlari faqat tirik tabiatga xos d e b hiso b lan ar edi. H o z ir o 'z - o ' z i n i tashkil
qilish nazariyasi ochiq tizimlardagi h a m m a evolyutsion j a ra y o n la r u c h u n
tegishli d e b tushuniladi. Ilmiy bilim larning o 'zi h a m o c h iq tizim lar q o -
nunlariga m uvofiq tarzd a rivojlanm oqda.
Ja m iy a tn in g o 'zi a xborotlar o q im in in g o 't a ko'pligi tufayli xilm a-xillik
bilan to 'lib - to s h ib yoki “ a x borotlarning oshiqchaligi krizisi” sifatida tavsi-
flanadi. Jiddiy ijtimoiy m u a m m o axborotlar qabul qilish darajasining susay-
ishi h iso b la n a d i. O lin g an a x b o r o tla r va ularni ishlatish
im k o n iy a tla ri
o 'r t a s i d a g i q a r a m a - q a r s h i l i k i n f o r m a t s i o n m a k o n n i ta r t i b g a s o lish n i
kuchaytiradi. B u n d a b iryo'la ax b o ro tla r m iq d o rin in g yig'ilishi u c h u n y a n
gi sifatga, y a ’ni jam iy a tn in g yangi info rm atsio n tu zilm ag a aylanishi u c h u n
asos solinadi.
Do'stlaringiz bilan baham: 
