25
2.2. Chigitning ishchi kamerada bo’lish vaqti
Ma‘lumki, arrali jinning ishchi kamerasi: qobirg‗ali panjara, peshtoq brus,
kamera bo‗g‗izi, yuqorigi fartuk va chigit tarog‗i
joylashgan pastki fartukdan
tashkil topgan. Ishchi kamera elementlarining arraga nisbatan joylashishi,
tuzilishi va o‗lchamlari, hamda tirqishlari arrali jinlash jarayoniga ma‘lum
miqdorda ta‘sir qiladi. Shu elementlarning vazifalarini va jinlash jarayoniga
ta‘sir darajasini tahlil qilish mumkin. Ishchi kamerasining kolosnik panjarasi
arra tishiga ilingan tola bilan ichkariga kirib ketishini ta‘minlab turadi,
hamda
asosiy jarayon, ya‘ni tolani chigitdan ajratishni amalga oshiradi. Undan tashqari
jinlangan chigitni pastga mashinadan chiqishini ta‘minlab turadi.
Xozirda ishlab turgan ishchi kameraning ishlashini tahlil qilsak, uning
tuzilishi mukammal emasligini ko‗ramiz, chunki ichidagi xom ashyo valigining
zichligini ortishi, hamda elektroenergiya sarfining ko‗p ekanligi ma‘lum (2.2-
rasm). Chunki xom ashyo valigining aylanish tezligini hisobga olganda,
ishchi
kamerasi tuzilishininig eng maqbuli- bu aylanaga yaqinidir (ya‘ni bir radius
bilan). Xozirgi ishchi kameraning tuzilishi bundan uzoqdir. Shuning uchun xom
ashyo valigi aylanganda, unda markazdan qochma kuch oshib va o‗z-o‗zini
to‗xtatish xususiyatiga olib keladi, undan tashqari, elektr-energiya sarfini oshirib
yuboradi.
Arra tishiga ilingan tola xom ashyo valigining kuchlanishini oshirib,
jinlash jarayoni (O-tola ajratish nuqtasi) gacha boradi. Ammo kuchlanish ishchi
kamera radiusiga qarab xar xil ko‗rsatkichlarga ega bo‗ladi, ya‘ni radius qancha
kam bo‗lsa, xom ashyo valigidagi kuchlanish shuncha ko‗p bo‗ladi.
Keyinchalik tola chigitidan ajratilgandan so‗ng sirg‗alish paydo bo‗ladi, bu
ko‗rsatkich x=0,3 m gacha davom etadi, bunda xom ashyo valigidagi kuchlanish
kamayib boradi (2.3-rasm). Masalan:
ishchi kamera radiusi R
b
=0,15 m ga teng
bo‗lganda xom ashyo valigidagi kuchlanish 680 N/m ga teng bo‗ladi, radiusi
R
b
=0,24 m ga teng bo‗lganda kuchlanish 480 N/m gacha pasayadi.
27
Agarda tolaning shikastlanish darajasini kamaytirish va elektroenergiya
sarfini pasaytirish maqsadida eng
katta radiusni tanlash mumkin, chunki bu
xolatda urunma kuchlanish kam bo‗ladi. Gap ishchi kamerasi radiusining
hamma o‗lchamlari bitta qilib olinishi haqida fikr yuritilayapti. Xozirgi ishlab
chiqarishda qo‗llanilayotgan ishchi kamera radiuslari 0,12 m dan 0,25 m ga teng
qilib olingan, bu esa ishchi kameraning o‗lchamlari turli bo‗lgan
joylarda
urunma kuchlanishning to‗planishiga olib keladi. Shularni bartaraf etish uchun
ishchi kameraning hamma uchastkalarida bitta radius bo‗lishini ta‘minlash
zarurdir. Ishchi kamera radiusining o‗rtacha radiusini olish uchun xom ashyo
valigiga ta‘sir qilayotgan o‗rtacha urunma kuchlanishdan kelib chiqib tanlash
zarurdir. rasmda ko‗rsatilgandek ishchi kameradagi xom ashyo valigiga ta‘sir
qilayotgan o‗rtacha urunma kuchlanish ishchi kamera radiusining 0,17-0,19 m
ga teng keladi (3’5 chiziqlar). Yuqoridagi ko‗rsatkichlarni inobatga olib, 19.2-
rasmda ko‗rsatilgandek ishchi kameraning o‗rtacha
radiusi aniqlanadi va u
R=0,185 m ga tengdir, uning markazi umumiy bo‗lib, ishchi kamera
markazidadir. Endi arrali silindr tishida ilashgan paxta bulakchasining tish
buylab xaraktini urganib chakamiz. Chigitdan ajratilgan
tola massasning tish
orasida ilashish uchburchagi tugrisidagi muammoni oldingi ma‘ruzalarda kurib
chikkan edik. Paxta bulakchasiga uning ogirligi, bulakcha va tish orasidagi
ishkalanish kuchi, xavoning siljitish kuchlari ta‘sir etadi Faraz kilaylik t=0
momentda bulakcha tishning uchida markazi silindrning markazida bulgan
koordinat boshidan R
1
masofada joylashgan bo‘lsin.
Buerda burchak
, bulakchaning joylashishishga karab uzgarib turadi .
0
- arra radiusinin gorizont bilan tashkil kilgan burchagi,
-arraning burchak
tezligi;
- silindr radiusi Bilan buoakchaning xaraktdagi radiusi orasidagi
burchagi.
va R larning ifodalarini kuyamiz
;
sin
;
cos
Do'stlaringiz bilan baham: 
