«‘ZB£Mi;TC OV/lAT v43;ViONIY TAR6IYA VA аИОЯТ UNlVERSlTETl AXBOROT RESURS MARKAZ 1" /?&
а В v g
rasm. То 'pni ushlash. a -yon tomondan ко ‘rinishi; b - old tomonidan ko 'rinishi; v - orqa tomondan ко 'rinishi; g- to 'pni ushlab turgan barmoqlar holati
To'pni ushlash usullari oyoq va gavdaning holati vaziyatga, raqibning qarshilik ko‘rsatishi, o‘yinchining shchitga nisbattan joylashishi joyi va aniq maqsadga qarab turlicha bo'lishi mumkin. Ikki qo‘lda ko‘krakdan to‘p uzatish. Raqibning to‘liq ta’qib qilish
yo‘q boMgan vaziyatlarda yaqin yoki o‘rta masofadan turib sherigiga tez va aniq to‘p yo‘naltirishga imkon beruvchi asosiy usuldir.
Tayyorlov darajasi: to‘p qo‘l panjalarining yuqoridan oidinga va pastga keyin tana bo‘ylab yuqoriga ilmoqsimon harakat bilan ko'krakka olib kelinadi, qo‘l panjalari o‘zi tomonga (maksimal yoziladi): «olinadi» tana og'irligi tizzadan bukilgan va oldinda turgan oyoqqa ko'chiriladi; orqada turgan oyoq kaftning oldingi qismida tayanchni saqlab qolgan holda tekislanadi tana vertikal holatda ushlab turiladi. Asosiy faza: oldinda turgan oyoqni tekislash bilan bir vaqtda qo'ining yelka va tirsak bo‘g‘imlaridan maydonga nisbatan parallel holda izchil yozuvchi harakatlari boshlanadi tana esa yuqoriga-oldinga uzatiladi; oxirgi bo'lib qo‘l panjalari ishga tushadi. Ular to‘pni bosh barmoq orqali kerakli yo'nalishda unga teskari aylanma harakat bergan holda itarib yuboradilar («siqib o‘tadilar») tana og‘irli oldinda turgan oyoqqa ko'chiriladi. , Yakunlovchi faza to‘p qo'ldan chiqib ketayotgan vaqtda qo‘l panjalari bilak bo'gimidan to'liq bukilgan va shunday biriktirilgan boMadiki, bosh barmoq pastga tushirgan kaftning ichki tomonlari bir- biriga qaratilgan tekislangan qo'llar bo'shashtirilgan holda turadi. Keyin o'yinchi bir oz bukilgan oyoqlarda tayyor holatga keladi, tana o'girligi oyoq kaftlarining oldingi qismiga taqsimlanadi.
Ikki qo'lda pastdan to‘p uzatish tuzulishi va maqsadiga ko‘ra bir qo'lda to‘p uzatish mashqidan farq qilmaydi. Farqi shundaki, to‘p orq.i^u olinadi va doimo ikki qo‘l bilan nazorat qilinadi, o‘rta va |lmjilnqning kuchi bilan qo‘l panjalaridan to‘pni kuchli «siqish» orqali in |>ци kcrnkli yo'nalish da kuchlanish beriladi. Yakunlovchi lahzada
i>■ I l .iMlnri oidinga yuqoriga o'girilgan bo‘ladi.
I n kidlab o'tilganidek keskin raqobat o‘yinda shunday vaziyatlar Hi/ui:.n kcladiki, faqat yashirincha to‘p uzatishlar evaziga to‘pni '.limnii.'ii ctkazib berishi mumkin bo‘ladi. Zamonaviy basketbolda i|n'l osiidan yclka ustidan va orqadan oshirib yashirincha to‘p twaiiNhlni ic/.-tcz yo‘llaniladi, ular faqat bir qo‘lda maksimal tez va nu|ili in Inin kutilinganda bajariladi. Hujumchi to‘p uzatishning tn> \ im lov dnriijiisi vaqtini minimumgacha qisqartirishiga va harakatlar ■I11•!111
-i-1и |i>'iili*iIk ko'rishi hisobiga sherigini ko‘radi va tayyorlanayotgan in |i n.-iiм.Iiiiiii^ iinI yo'nalishini oxirgi pallagacha yashiradi.
N ■-Ikmlitii (boslidan) bir qo‘ida to‘p uzatish ham yaqin, ham uzoq ..I,i.lnUi nlierigiga to‘pni aniq etkazib berishga imkon beradi. D.H. In'piu rynllub turgan o‘yinchining tik turishi to‘p uzatish 1'п||11||||||ф.нп qo'lda oyoq oldinda. Uzoq masofaga to‘p uzatishda to‘p
i«111nt> tin кип qii'l^a nishutan teskari tomondagi oyoq oidinga
I |||1|Ш 11П11 liti"il"t ln/n.’ii«la qo'llarni bukish hisobiga to‘p yelkaga 11miii^iii > щ||и||1ч1нiitlmli lo'pning holati uzatayotgan o‘yinchi orqa tn ^'iiU 111% i|{> I piininsi lonionidan nazorat qilinadi, u iiihIi ijlMHil iliit .1 |M11|dpil ll/illlluilll ii--.ii Imiiпн■ 11 \n iihlovihi qo‘l tirsagi oidinga chiqarilgan oyoq iiii.in ini vi iiikal rhi/iqila liuadi; boshqa qo‘l to‘pni yon tomondan ii-'lilnli inintli. iиihi og'irligi orqada turgan yoqqa ko‘chiri!adi. Uzoq iiiHiiui.itu in'p u/.iIihIuIii to‘p lomonga qo‘lni siltanish bilan bir vaqtda инк 111 и 11 ii< Ii (Hlicrikkachn bo‘lgan masofa qancha ko‘p bo‘lsa ■ ими >|in i/IVIи sliunclia ko‘p bo'ladi). Л** »iv In/m In Imrakal qo‘llar va oyoqlarning tezda yozilishi bilan i ."lil Ii ii 11iilи og'irligining oldinda turgan oyoqqa ketma-ket i. i. ■ 1111111ч 111 lil In 11 ainalga oshiriladi. To‘p uzatadigan qo‘l to‘liq Inn mi'iih i|o‘l paniasining savalagandek harakati bilan in и W к i iliiiil-.li Ix-iiladi, to‘p bosh barmoqdan chiqib ketadi, bu
o‘yinchi teskari aylanma harakat beradi, to’pni ushlab turgan qo‘! yon tomonga uzatiladi. To‘pni uzoq masofaga uzatib berishda tezlanish oldida tananing teskari bollishidan faol foydalanadi. To‘p uzatish jarayoni aynan shu harakatlardan boshlanadi. Yakunlovchi faza to‘p uzatayotgan qo‘l to‘liq tekislangandan so‘ng va qo‘l panjalari to‘pni chiqarib yuborgandan keyin o‘yinchi qo‘llarini bo'shashtiradi va tayyorturish holatiga qaytadi4. Harakatlanish texnikasi. Harakatlanishlar yurish, yugurish, sakrash, to‘xtash, burilish va aylanishlardan iborat bo‘ladi. To‘psiz yoki to‘pni urib yurish ayrim holatlarda qo‘llaniladi. Lekin “to'pni urib yurish” tushunchasi o‘z ichiga turli o‘zgaruvchan yo‘nalishlarda raqibga nisbattan to‘g‘ri yonlanma yoki orqa bilan yugurish usullarini ham kiritadi. Sakrash. Basketbolda sakrash ko‘nikmalari real vaziyat, raqibning qarshilik ko‘rsatish zichligi, navbatdagi harakatning maqsadi va boshqa sharoitlarga qarab turlicha usulda ijro etiladi. Masalan, joydan, harakat davomida yoki harakat yakunida sakrab to‘g‘ri, o‘ng yoki chap tomonlarga burilib (aylanib) to‘p uzatish, ilish, savatga tashlash, to‘p yo‘nalishini qo‘l bilan to‘sish va shchitdan sapchigan to‘pni takror savatga tashlash usullarini ijro etish ko‘nikmalari o‘ziga xos xususiyatlar bilan faqlanadi. Joyda turib va harakat davomida o‘ng yoki chap tomonga burilish (aylanish) elementlari ham raqibni chalg‘itish uchun ustuvor ahamiyat kasb etadi (2.3 a, b va 2.4 a, b-rasmlar).
2.3-rasm. Joyda turib о ‘ng yoki chap tomonga burilish (aylanish). a - oidinga; b - orqaga
* D.Brown. Handbook of Basketball Fundamentals and Drills. U.S.A. - 2010. - 25-27H.
