I jtimoiy fanlar

44

 

M.Imomnazarov,  M.Lapasov,  M.Sobirova  «Ma’naviyatshunoslik»    (Teoriya  i  istoriya 

natsionalьnoy  duxovnosti)  Toshkent – 2012

 

---

ya’ni,  o’zining  Borliq  haqiqatiga  nisbatini  to’g’ri  anglab  yetib,  shunga  yarasha 

hayotiy  mezonlarini  belgilab  olgan,  o’z  insonlik  burchini  teran  idrok  etib,  shunga 

yarasha  amal  qiluvchi  yuksak  ma’naviyatli  ogoh  shaxslar,  2)  XIX  –  XX  asrlarga 

kelib,  oddiy  xalq  tushunchasida  yuqori  tabaqa  vakillari,  beklar,  aslzodalar, 

―zodagonlar‖ ma’nosida ishlatila  boshlagan.

45

 

 

Ishqni  ijtimoiy  munosabatlar  asosida  ko’rishni  orzu  qilgan  shoir  odamiylikni 

o’zgalar g’amini  o’zinikidek  bilishda  deb tushunadi: 

 

Odami ersang demagil  odami - 

Onikim  yo’q xalq g’amidin g’ami. 

 

Bu  mashhur  bayt  «Hayratul  abror»  dostonining  13-maqolatidan  bo’lib,  bu 

bob to’lig’icha insonlarni  «nafrason», ya’ni o’zgalarga, xalqqa foydasi  

 tegadigan  shaxs  bo’lishga  da’vat  etadi.  Alisher  Navoiy  insonning  bu  dunyoda 

yashashdan  asl  maqsadi  o’zga  insonlarga,  el-  yurtga  foydasi,  nafi  tegishda  deb 

biladi.  «Majoz  tariqi»  bosqichi  islom  mintaqa  ma’naviyati  takomilining  eng  oliy 

pog’onasi bo’lib, Tavhid ta’limotining  eng mukammal  talqini  deb, qarash mumkin. 

 

Alisher  Navoiy  ijodida  o’zining  eng  mukammal  ifodasini  topgan  o’ziga  xos 

dunyoqarash,  tafakkur  tarzining  mohiyati,  asl  o’zagidir.  Bu  bosqich  yagona  islom 

mintaqa  ma’naviyati  takomilining  qonuniy  yakuni  bo’lib,  turkiy  tilda,  o’zbek 

mumtoz  adabiyotining  bobokoloni  ijodida  avj  nuqtaga  erishdi.  Bu  dunyoqarashni 

butun  ichki  murakkabligi,  ko’lami  va  teranligi  bilan  o’sha  davr  sharoitida  faqat 

badiiy  adabiyotda,  badiiy  timsollar  tili  bilangina  ifodalash  mumkin  edi.  Zero, 

«majoz» tushunchasi o’zi badiiy adabiyot tilining  asosiy xususiyatiga  oiddir.