Ii-qism: elektromagnetizmdan laboratoriya ishlari to’plami

Ishni bajarish tartibi
1. Laboratoriya ishining yo’riqnomasini o’qib o’rganing
2. O’tkazgichning uzunligini va diametrini chizg’ich va mikrometr bilan o’lchang
3. Tanlangan uzunlik va diametrdagi o’tkazgichni maxsus qisqichlar oralig’ida mahkamlang.
4. Kalit K ni ulang va o’tkazgichdagi tok kuchi Hamada tok o’tkazgich uchlari oralig’idagi kuchlanishni o’lchang.
5. Tajribada aniqlangan qiymatlardan foydalanib o’tkazgichning solishtirma qarshiligini hisoblang.
6. O’lchov asboblarining xatoliklarini va o’lchashlar xatoligini toping.
7. U, d, I, l kattaliklarni o’lchashdagi maksimal absolyut va nisbiy xatoliklarni hisoblab toping.
8. O’tkazgich solishtirma qarshiligining o’lchash natijasini ρ=ρ_o’rt±Δρ, E=…% ko’rinishda yozing.
9. Adabiyotlarda keltirilgan jadvallardagi aniq qiymatlar bilan tajribada topilgan natijalarni taqqoslang va o’lchash o’tkazilgan namuna materialini aniqlang.
10. Topilgan natijalarni quyidagi jadvalga kiriting.

O’lchash tartibi	D	l	I	U	ρ	ρ	Δ ρ	Δ ρ
1
2
3
O'rtacha

Sinov savollari
1. Qarshilik deb nimaga aytiladi va unnung umumiy ko’rinishdagi formulasini yozing.
2. Solishtirma qarshilik formulasini yozing va uning birligini keltirib chiqaring.
3. Om qonunining differehsial ko’rinishini keltirib chiqaring.
4. Ketma-ket va parallel ulashlarni tushuntiring va ularning afzallik tomonlarini isbotlang.
5. Qarshiliklarni parallel ulaganda qarshilik qanchaga kichik bo’ladi?
6. Ketma-ket ulashda kuchlanish va qarshilik orasidagi munosabat qanday?
7. Paralel ulashda tok kuchi va qarshilik orasidagi munosabat qanday?

6. 
   MISNING ELEKTROKIMYOVIY EKVIVALENTINI HISOBLASH.
   

Ishning maqsadi: 1. Elektroliz hodisasini o’rganish. 2. Faradeyning 1- qonuni o’rganish. 3. Misning elektrokimyoviy ekvivalentini aniqlashni o’rganish.
Kerakli asbob va qurilmalar: O’zgarmas tok manbai elektron tarozi va sekundomer reostat elektrolitik vanna distillangan suv mis kuparosining eritmasi, elektrodlar, o’zgarmas tok ampermetri va vo’ldmetri, ulovchi simlar va boshqa yordamchi aslahalar.
Nazariy qism
Suvda kislota ishqor va tuz eriganda ularning molekulalari ionlarga ajraladi. Bu jarayon elektrolitik dissotsiya deyiladi. Molekulalari ionlarga dissotsiyalangan eritma elektrolit deyiladi. Faradeyning 1- qonuniga ko’ra elektrolitdan elektr toki o’tganda elektrodda ajralib chiqqan moddaning m massasi I tok kuchiga va tokning o’tish vaqti t ga proporsionaldir:
M=kIt=kq
Demak (1) formulaga ko’ra q=It=1 Kl bo’lganda m=k bo’ladi. bu koeffitsient moddaning elektrokimyoviy ekvivalenti deyiladi. Tenglama (1) ga asosan elektrokimyoviy ekvivalent koeffitsiyenti SI o’lchov sistemasida kg/Kl da o’lchanadi. Agar elektrolitdan o’tgan I tok kuchi va tokning o’tish vaqti hamda elektroliz jarayonida ajralib chiqgan moddaning elektrokimyoviy ekvivalenti quyidagicha aniqlanadi.
k= m/It
Qurilmaning tuzilishi va ishlashi
Qurilma elektrolitik vanna mis kuporosining distillangan suvdagi eritmasi, elektrodlar, elektrolitdan o’tayotgan tokni rostlaydigan R reostat o’zgarmas tok manbai zanjirdagi tok va kuchlanishni o’lchaydigan o’zgarmas tok ampermetri va voldmetri hamda kalitdan tashkil topgan. Qurilmani ishga tushirish uchun to’g’irlagich o’zgaruvchan elektr tarmog’iga ulanadi. So’ngra kalit berkitiladi. Shunda elektroddan tok o’ta boshlaydi.
Elektrolitdan o’tayotgan tok kattaligi ampermetr ko’rsatishidan olinadi. Tokning kattaligi R reostat bilan rostlab turiladi.

Ishni bajarish uchun sxema