Ii vazifa Ko’rilgan zararni to’liq qoplab olish uchun shartnoma yoki qonunchilikda asoslar mavjudmi?

I vazifa.

Ushbu kredit shartnomasi bo’yicha yurist sifatida quyidagi xulosasini bermoqchiman. Markaziy bank tomonidan belgilanga avtokredit shartnomalari namunasiga ko’ra qarzdor tomonidan majburiyatini bajarish ta’minoti to’liq bajarilgandan so’ng bank tomonidan kredit ajratilmasa ajratilmagan kredit summasidan kechiktirilgan har bir bank kuni uchun to’lanadigan 0,1%, ammo kredit umumiy summasining 50% dan oshmaydigan penya to’lash mumkinligi ko’rsatilgan. Demak o’z-o’zidan, shartnomaning 2.6 bandida nazarda tutilgan “10% dan oshmaydigan jarima to’lash” xato.

Ushbu kredit shartnomasi bo’yicha huquqshunos xulosasini bermoqchiman. Kredit shartnomasi qonun talablari asosida tuzilgan deyishimizdan oldin, uning bir necha bandlarida qonun buzilish hollarini ko’rishimiz mumkin. Shartnoma shartlaridan biri hisoblanuvchi shartnoma predmetida yillik foiz va imtiyozli davr muddatini belgilashda xatolikka yo’l qo’yilgan. Yuridik shaxslar tomonidan yengil avtomashinalar sotib olish uchun kredit olishda O’zbeksiton banklari o’rtacha yillik foiz 20% dan va imtiyozli davr 3 yil dan oshmadigan qilib shartlar belgilashadi.

Boshqa holatlarni o’rganib chiqish natijasida shartnomaning O’zbekiston Respubliasi qonun hujjatlariga mosligi aniqlandi. Topilgan xato va kamchiliklar bartaraf etilsa shartnoma to’g’ri tuzilgan deb hisoblanadi. Tomonlarga shartnoma kamchiliklarni to’ldirish uchun qaytariladi.

II vazifa

Ko’rilgan zararni to’liq qoplab olish uchun shartnoma yoki qonunchilikda asoslar mavjudmi?

Ko’rilga zararlarni qoplash bo’yicha shartnoma shartlarida shartlashiladi. Agar shartnmada shartlashilmagan bo’lsa, umumiy qonunchilikka murojaat qilinadi. Kredit shartnomasi qarz shartnomasidan farq qilib, konsensual shartnoma bo’lganligi uchun, shartnoma tuzilgan vaqtdan boshlab tomonlar o’rtasida huquq va majburuiyatlar vujudga kelgan hisoblanadi. Shartnomaning 3.5 bandida MCHJ o’z majburiyatlrini bajarilishi ta’minoti sifatida garov taqdim etishligi belgilangan. Agar MCHJ ushbu shartni o’z vaqtida bajasayu bank kredit ajratmasa u holda bank shartnoma 2.6 bandi bo’yicha javobgar bo’ladi.

Bundan tashqari Fuqaroli kodeksida 327-moddada pul majburiyatlarini bajarmaganlik uchun javobgarlk ham belgilangan. Unga ko’ra, mabla’larni to’lashni kechiktirganda aybdor shaxs ushbu mabag’lar summasiga foizlar to’lashi keraklig belgilangan.

Kredit shartnomasiga muvofiq bank qachon kredit ajratishi kerak?

Kredit shartnomasi qarz shartnomasidan farq qilib, konsensual shartnoma bo’lganligi uchun, shartnoma tuzilgan vaqtdan boshlab tomonlar o’rtasida huquq va majburuiyatlar vujudga kelgan hisoblanadi. Fuqarolik kodeksi 744-moddasi mohiyatidan kelib chiqlilsa, bankning kredit ajratishi bu majburiyat. Shartnomada kredit ajratish vaqti ko’rsatilganbo’lishi kerak. MCHJ shartnoma 3.5 bandida nazarda tutilgan o’z majburiyatlarini bajargandan so’ng, bank MCHJ ga kredit ajratishi kerak.

Korxona bankdan ham zararlarni ham kredit ajratishni talab qilishi mumkinmi?

Bu yerda bir savolga aniqlik kiritib olish kerak. Bank tomonidan majburyat lozim darajada bajarilmayaptimi yoki majburiyat bajarilmayaptimi. Yuqorida bildikki, bank kredit ajratmagan. Demak majburiyatini bajarmagan. U holda Fuqarolik kodeksi 330-moddasi ikkinchi qismiga qaraymiz. Unga ko’ra, qonunda yoki shartnomada boshqacha tartib nazarda tutilgan bo’lmasa, majburiyat bajarilmgan taqdirda zararni qoplash va uning bajarilmaganligi uchun neustoyka to’lash qarzdorni majburiyatini asl holda bajarishdan ozod etadi. Demak bank korxonaga neustoya va zararlarni tolab bersa, majburiyatni asl holda barishdan ozod bo’ladi.

Korxonaning huquqlari buzilgan bo’lsa ularni tiklash uchun kimga murojaat qilishi kerak?

Odatda shartnomalarda oxirgi qismlarida tomonlarnig javobgarligi va nizolarni hal etish tartiblari belgilanadi. Yuqoridagi kredit shartnomasining ham 8.1 bandi bo’yicha qaraydigan bo’lsak, nizolarni tomonlar o’zaro hal eta olmagan taqdirda O’zbekiston Respublikasining tegishli sudida ko’rib chiqish belgilangan. Shundan kelib chiqib aytish mumkinki, nizo dastlab MCHJ va bank o’tasida o’zaro hal qilinishi kerak. Agar bundan tomonlar qoiqmasa tegishli sudga murjaat qilishlari kerak. Tegishli sud sifatida bu yerda iqtisodi sud nazarda tutilyapti. Sudda da’vogar zararni undirish uchun majburiyatlarning buzilishi holatini, yo‘l qo‘yilgan buzilish va yuzaga kelgan zarar o‘rtasida sababiy bog‘lanish mavjudligini, shuningdek talab qilinayotgan zararlar (olinmay qolgan foyda) miqdorini isbotlashi kerak. Sudlar qaror chiqarayotganda har ikki tomonning ham da’volarini eshitib, ayblanuvchi aybi bor yo’qligini tekshirishlari kerak.