Iii guruhning p-elementlari

Alyuminiy olish va uning ishlatilishi. Sanoatda alyuminiy Al₂O₃ ni suyuqlantirilgan kriolit Na₃AlF₆ dagi eritmasini elektroliz qilib olinadi. Eritmadagi krioltning ulushi 92-94% ni tashkil etganda alarashma eng past suyuqlanish haroratiga erishadi. Bu esa elektrolizni nisbatan past haroratda (800–1000^oC) olib borish imkonini beradi. Al₂O₃ elektrolizini umumiy ko‘rinishda quyidagicha tasvirlash mumkin (11.11-rasm):
Al₂O₃ ↔ Al³⁺ + AlO₃^3-,
katodda Al³⁺ ioni qaytariladi: Al³⁺ + 3e^- → Al⁰;
anodda kislorod oksidlanadi: 4AlO₃^3­– ­– 12e^- → 2Al₂O₃ + 3O₂.
Elektrolizyor korpusi katod vazifasini o‘taydi. Uning atrofida suyuq alyuminiy to‘planadi (t_suyuq=660^oC). Grafit anodi esa ajralib chiqqan kislorod ta'sirida yonadi. Shuning uchun anod doimiy almashtirib turiladi. Suyuq alyuminiy qattiq holatiga qaraganda yuqori zichlikka ega. Shuning uchun alyuminiy elektrolizyorning tubiga cho‘kadi. Xomaki alyuminiyni rafinatsiya usulida qayta tozalanib 99,99% Al bo‘lgan toza mahsulot olinadi.
Anodda kisloroddan tashqari ftor gazi ham ajralib chiqadi. Uning atrof-muhitga ta'siri juda katta salbiy oqibatlarni keltirib chiqaradi. Shuning uchun ftor turli birikma holiga o‘tkazilib ushlab qolinadi.
Ayuminiy metallar orasida ishlatilishi jihatdan oldingi o‘rinlarni egallagan metallardan biridir. Uning yuqori bo‘lmagan zichligi, mustahkamligi, korroziyaga chidamliligi va yaxshi o‘tkazuvchanligi amaliy ahmiyatini yanada oshiradi. Alyuminiydan kimyoviy apparaturalar, elektr tarmoqlari, kondensatorlar tayyorlanadi. Yupqa (0,005 mm) alyuminiy folgasi oziq-ovqat va farmotsevtik sanoatda mahsulotlarni qadoqlash maqsadida ishlatiladi.
Alyuminiyning asosiy qismi yengil qotishmalar tayyorlashda ishlatiladi. Duralyumin (94% Al, 4% Cu, 0,5% dan Mg, Mn, Fe va Si) va silumin (85–90% Al, 10–14% Si, 0,1% Na) va boshqa qotishmalardan mashinasozlikda, kemasozlikda va aviatsiya sanoatida keng foydalaniladi.