Iii ma’ruza. Quduq konstruksiyasi va uning elementlari

Quduqlarni filtratsiya va geostatik yuklar ta’sirida tog‘ jinslarini mustahkamligi saqlanib qolganda - zich kollektorlar deb ataladi.

• Quduqlarni filtratsiya va geostatik yuklar ta’sirida tog‘ jinslarini mustahkamligi saqlanib qolganda - zich kollektorlar deb ataladi.
• Kuchsiz sementlangan kollektorlar deb – mustahkam bo‘lmagan tog‘ jinslari, ishlatish jarayonida flyuidlar bilan qum zarrachalari aralashib yer ustiga chiqsa.
• Quyidagi gradientlarga mos kelsa yuqori, normal va past qatlam bosimi bo‘lib hisoblanadi.
• grad Pqat > 0,1 MPa / 10 m – yuqori.
• grad Pqat = 0,1 MPa / 10 m – normal.
• grad Pqat < 0,1 MPa / 10 m
• Agarda grad Рqat ≤ 0,08 МPа / 10 м bo‘lsa – anomal past bosimli qatlam hisoblanadi.
• Agarda grad Рqat ≥ 0,11 МPа / 10 м – anomal yuqori bosimli hisoblanadi. Agarda qatlamning g‘ovakligi (Кg`) yoki yoriqligini (Кyo) o‘tkazuvchanligi mos holda 0,1 mkm2 ва 0,01 mkm2 qiymatga ega bo‘lsa, yuqori o‘tkazuvchan kollektor hisoblanadi. Kg` ва Кyo larni qiymatlari ko‘rsatilgandan kichik bo‘lsa, unda kollektor kam o‘tkazuvchan hisoblanadi.

3.2. Quduq tubi elementlari

• Quduq konstruksiyasini turini aniqlovchi asosiy omillariga obyektni ishlatish uslubi, kollektorning turi, mahsuldor qatlam tog‘ jinsining mexanik xossalari va ularning joylashuv sharoitlari kiradi.
• Mahsuldor qatlam ishlatish usuliga bog‘liq holda alohida, birgalikda va birgalikda – alohida turlarga bo‘linadi. Obyektlarni alohida ishlatishda yuqorida keltirilgan hamma turdagi quduq tubi konstruksiyalarini qo‘llash mumkin (3.1-rasm). Mahsuldor qatlam birgalikda yoki birgalikda alohida ishlatilganda mahsuldor qatlam bir-biridan alohida ajratilgan bo‘lishi kerak, shuning uchun ular bir-biridan butun yoki ichidan kiruvchi tizma bilan ajratilib, sementlanadi.

Ochiq turdagi quduq tubi konstruksiyasini qo‘llanilish shartlari: quyidagi kollektor granulli bir jinsli yoki yoriqli turda, tamponaj materiallarini qo‘llashga yo‘ l qo‘yilmaydi; kollektorning qirqimida yaqin joylashgan suvli yoki gazli qatlamlar mavjud emas, uning tubida suv yo‘ q; kollektor mustahkam tog‘ jinslaridan tashkil topgan; obyektni ishlatishda alohida usullardan foydalaniladi.

• Ochiq turdagi quduq tubi konstruksiyasini qo‘llanilish shartlari: quyidagi kollektor granulli bir jinsli yoki yoriqli turda, tamponaj materiallarini qo‘llashga yo‘ l qo‘yilmaydi; kollektorning qirqimida yaqin joylashgan suvli yoki gazli qatlamlar mavjud emas, uning tubida suv yo‘ q; kollektor mustahkam tog‘ jinslaridan tashkil topgan; obyektni ishlatishda alohida usullardan foydalaniladi.
• Gaz quduqlarining tubini jihozlari ko‘pgina omillarga bog‘liqdir: 1) tog‘ jinsinig litologik va fatsial tarkibiga va sementlanadigan materialga; 2) tog‘ jinsining mexanik mustahkamligiga; 3) qatlamning qirqimi bo‘yicha kollektorlik xossasining har xilligiga; 4) mahsuldor qatlamning qirqimida gaz-, neft- va suvlilikning mavjudligiga; 5) quduqning tuzilmada va gazlilik maydonida joylashuviga; 6) quduqning qanday maqsad uchun (qazib oluvchi, haydovchi, kuzatuvchi) mo‘ljallanganligiga.