Ilmiy matnda ma’lumotlarni qayd etish shakllari va bayon etish usullari

Ilmiy matnda ma’lumotlarni qayd etish shakllari va bayon etish usullari

140-guruh
Xudoyqulova Zarifa

Reja

• Tezis va uning turlari
• Konspekt – ma’lumotlarni qisqartirilgan shaklda qayd etish vositasida
• Matn axborotini tiklashda “opor” dan foydalanish
• Ilmiy matnda bayon etish usullari

Tezis

• Tezis – bu abzats, maruza,matnni hisobot kabilarga qisqa ta’riflangan asosiy qism;
• Matnning tezislar soni matnning axborot beruvchi markazlari bilan mos tushadi
• Tezis – Ilmiy asar, maqola, doklad va shu kabilardagi asosiy g’oyalarning qisqa va lo’nda ifodasi.
• Xaqiqat ekanligi isbotlanishi lozim bo’lgan hukm, mulohaza, fikr.

Tezis yozish strukturasi

Tezis turlari

Tezis ikki guruhga ajraladi:
Ikkilamchi
Original
Ikkilamchi

• Ikkilamchi tezislar biror manba masalan ilmiy maqola yoki monografiyaning bosh axborotini aniqlash maqsadida yoziladi

Original

• Original tezislar seminar, konferensiya va kongresslarni bo’lg’usi chiqishlar oldidan birlamchi matn sifatida yoziladi

Tezis

• Ideal holatda rejaning har bir bandini tezisga (ta’kid, qoidaga) aylantirish mumkin: - o’qib chiqilgan (yoki og’zaki bayon qilingan) matnni takrorlaydi, lo’nda ifodalaydi va xulosalaydi; - har doim dalillarga ega bo’ladi; - mazmun mohiyatini aniqlaydi; - materialni umumlashtirishga imkon beradi; - maqola, ma’ruza, dissertasiya va shu kabilarni tanqidiy tahlil etish uchun qimmatlidir.

Konspekt

• Konspekt – bu ma’lumotlarni qisqa ko’rinishda qyd etishdir.
• Tezislardagi kabi konspektda ham matnning eng asosiy qismlari aniq va shu bilan birga qisqa misollar yordamida ifodalanishi kerak
• Konspekt qisqa va to’liq bo’lishi mumkin

Konspekt

• - reja, ko’chirmalar va tezislarning birlashtirilishini nazarda tutadi; - bayonning ichki mantiqiga qurilgan; - asosiy xulosalar va qoidalar, faktlar, dalillar, usullarni o’z ichiga oladi; - tuzuvchining materialga nisbatan munosabatini aks ettiradi; - nafaqat tuzuvchi, shu bilan birga uning boshqa o’quvchisi tomonidan ham ishlatilishi mumkin.

• Gap nima haqida;
• Nima ta’kidlanayapti;
• Qanday dalillanayapti
• Konspektda so’zlar ko’p bo’lishi, haddan ortiq ko’chirma olish, matnning mantiqiga putur yetkazib, uning uslubiy xususiyatini saqlab qolishga urinishdan o’zingizni tiying.

Konspektda quyidagilarni aks ettirish kerak

Konspekt turlari.

Rejali Oldindan tayyorlangan reja yordamida tuziladi: uning har bir bandiga konspektning tegishli qismi mos keladi.
Matnga doir ko’pincha mantiqiy o’tishlar bilan bog’langan ko’chirmalardan tashkil topadi.
Erkin Ko’chirmalar, ba’zan tezislar aralashmasidan iborat bo’ladi
Xronologik Hodisalarning o’zini ko’rsatish asosida ularning xronologik izchilligini aks ettiradi.
Tahliliy Ko’pincha bir necha manbadan foydalanib aniq mavzuni ochib beradi.
Tematik Matnning butun mazmunini aks ettirmaydi, faqat muayyan, aniq mavzuni ishlaydi, qo’yilgan savolga javob beradi.

Matnni o’qib chiqqandan keyin konspekt qilish usullari

Matn axborotini tiklashda “opor” dan foydalanish

• Matndagi o’ziga xos tayanch tushunchalar bular o’zida kata ma’noviy yukni ko’tarib turuvchi so’zlar,so’z birikmalari va gap. Tayanch tushunchalar tanlovi sizning maqsad v TOPSHIRIQLARINGIZ,Bu sohadagi bilim va qiziqishlaringiz,xotira kabi o’ziga xos hususiyatlarga bog’liq,

Glossariy

• Abstraktlashtirish – boshqa barcha parametrlarni hisobga olmasdan bitta ajratilgan parametrni alohida holida ko’rib chiqadigan tadqiqotchilik uslubi.
• Tahlil – bu tadqiqotning nazariy uslubi bo’lib, tadqiq qilinayotgan jarayon yoki hodisani maxsus va teran mustaqil o’rganish uchun uni tarkibiy qismlarga ajratishni nazarda tutadigan fikriy operasiyadir.
• Analogiya – o’xshashligi, prototipi tanlanadigan fikriy operasiya.
• Deduksiya - fikrlashning umumiy qonuniyatlardan xususiy faktlarga tomon rivojlanishini nazarda tutadigan fikriy operasiya.
• Umumlashtirish - muhim fikriy operasiyalardan biri bo’lib, uning natijasida obyektlar va ular munosabatlarining nisbatan barqaror xususiyatlari ajratiladi va qayd qilinadi.
• Induksiya - xususiy faktlarni umumlashtirish mantiqiga asoslangan fikriy operasiya.

Test

• 1.Qanday turdagi tezislar mavjud ?
• a)original va ikkilamchi
• b) soxta va isbotlanmagan
• c) katta va kichik
• 2.Original tezislar nimalarda qo’llaniladi?
• a) ma’ruza, bayonotda
• b) seminar, konferensiya, kongressda
• с) gazeta va jurnallarda
• 3.Konspektlar o’z hajmiga ko’ra matnning necha qismidan oshmasligi zarur?
• a)1/2 b) ¼ c) 1/3
• 4.Ilmiy uslubda eng ko’p tarqalgan bayon usuli bu…
• a) fikr-mulohaza b) ta’rif с) hikoya
• 5.Xulosa qanday matnlarda uchraydi ?
• a) takroriy matn ( referat, rezyume) b) tarifiy matnda с) hikoya matnida.

E’tiboringiz uchun rahmat!!!