Ilmiy-texnikaviy taraqqiyotni prognozlashtirish

Ilmiy texnikaviy progress natijalari va etik muammolar
Insonni ilmiy va ishlab chiqarish faoliyatida barcha masshtablarning o'sishi, uning atrof muhitga ta'siri, bu ta'sirni ilmiy texnikaviy revolyusiya davrida mehnat vositalari o'zgarishi bilan asosli o'zgarishi jamiyat hayotiga barcha tomonlama ta'sir ko'rsatadi. Inson va mehnat vositalari orasidagi o'zaro ta'sir ilmiy bilim munosabatlarini yangi formalarida, ya'ni etikada ilmiy va texnikaviy munosabatlarda aks etadi.
1. Inson va texnik vositalarni (mehnat qurollarini) o'zaro ta'siri ergonomika mavzularida o'rganiladi.
Ergonomika ( eggon-ish va nomos -qonun so'zidan olingan ) deb ishlab chiqarish elementlari, mehnat qurollari bilan ishlovchilarning o'zaro ta'sir qonunlarini joriy etadigan, ishlab chiqarish faoliyatining aniq sharoitlarda inson va mashina o'zaro ta'sirini o'rganadigan fanga aytiladi. Ergonomikada inson, mashina, muhit bitta murakkab sistema deb qaraladi. Ergonomika fani psixologiya, fiziologiya mehnat gigienasini qo'shilishi, antropologiya va texnika fanlari kompleksi qo'shilishi natijasida paydo bo'ldi. U texnik vositalarni, insonni fizik va psixologiya qulayliklarini mehnat jarayonlari, sharoitlari, qurollari, mehnat maqsadlari bilan optimallashtirish (ishni muvaffaqqiyatli chiqishiga ishonish) va natijada mehnat jarayonlariga qiziqishni oshirish hamda insonni qondirish kabi masalalar echilishini o'z oldiga ko'yadi.
2.Ilmiy texnikaviy revolyusiya davrida etika fani muammolari muhim ahamiyatga ega, ya'ni fan va jamiyat ta'sirini kuchaytiruvchi sosial-etika qoidalari bilan ilmiy faoliyat orasidagi munosabatlarni boshqaradigan axloqiy (ma'naviy) normalarni ifodalaydi. Sosial etika muammolari asosan olimni sosial javobgarlik muammolari bilan shug'ullanadi. Ilmiy texnikaviy revolyusiya davrida muammolar muhimligi jamiyat hayotida fanning o'sish yo'nalishlari va fan yutuqlarining asl natijalari harbiy ishda (kimyoviy qurollar, atom qurollari), sanoatda (atom reaktorlarini ba'zi konstruksiyalari), energetikada (bir xil gidroelektrstansiyalar), qishloq xo'jaligida (sho'r tuproqlar, daryo uzanlarini zararlanishi) va xalq xo'jaligini boshqa sohalarida qo'llash orqali xarakterlanadi. Hozirgi vaqtda etika muammolarini buzilishi, yashash muhitini yomonlashishning global (er yuzini kamrab olish) oqibatlari, tabiiy ekologik sistemani emirilishi, aholi genfondining o'zgarishi orqali kuzatish mumkin.
Shuning uchun olimlarni ilmiy javobgarligi bu muammolarning asl oqibatlarini e'tiborga olib, unga qarshi yo'l qidirish, ilmiy tekshirishning ba'zi yunalishlarida talabli moratoriya qabul qilishi lozim.
Texnologik g'oyani yangi xususiyatlari: birlik fizik-kimyoviy sistemali o'tish, fizik-matematik, injener-texnik, iktisodiy, ekologik, ishlab chiqarishni keng doirasini tashkil etish kabilar. Bu vazifalarni hal etishda texnologiyani doimiy ravishda takomillashtirish, uning nazariy asoslarini rivojlantirish, effektiv texnologiya sxemasini ishlab chiqish hamda zamonaviy kimyoviy mashinalarni yaratish muammolarini amalga oshirish lozim.