“Imom al Buxoriyning hayoti va ijodi”

Xorazm viloyati Tuproqqal’a tumanidagi 20-son umumiy o`rta ta’lim
maktabining ona tili va adabiyot fani o`qituvchisi Ruzibayeva Soxibaning ona tili fanidan 9-sinfda “Imom al Buxoriyning hayoti va ijodi”mavzusida o`tkazilgan ochiq

Sana:26.11.2019

Sinf: 9-“B”
Mavzu: Imom al-Buxoriyning hayoti va ijodi.
Dars maqsadi:
Ta`limiy maqsad: O`quvchilarga adabiyotning mazmun-mohiyati xususida umumiy ma’lumot berish,o`quvchilarni Imom al-Buxoriyning hayoti va ijod yo`liga oid ma’lumotlar bilan tanishtirish. Tarbiyabiy maqsad: Buxoriyning o`zbek millati uchun qilgan xizmatlarini ta’kidlagan holda o`quvchilarga milliy iftixor tuyg`usini shakllantirish, ularning kitobga bo`lgan e’tibori va qiziqishini kuchaytirish. Rivojlantiruvchi maqsad: Adib ijodi orqali o`quvchilar dunyoqarashini rivojlantirish.
Darsning metodi: Interfaol, guruhlararo musobaqa.
Darsning usuli: “Tushunchalar tahlili” , “Jumboqli bekatlar o`yini”, “Tez yurar poyezdi” o`yini
Darsning jihozlari: Imom al-Buxoriy rasmlari asosida tayyorlangan buklet, Imom al-Buxoriy hadislar to`plami, rasmli ko`rgazmalar, slaydlar, “Rag`bat” kartochkalari va “Sirli sandiq”
DARSNING TEXNOLOGIK XARITASI

Mavzu	Imom al-Buxoriy hayoti va ijodi
Maqsad va vazifalar	Maqsad: O`quvchilarga adabiyotning mazmun-mohiyati xususida umumiy ma’lumot berish, o`quvchilarni Imom al-Buxoriy hayoti va ijodi yo`liga oid ma’lumotlar bilan tanishtirish. Imom al-Buxoriyning o`zbek millati uchun qilgan xizmatlarini ta’kidlagan holda o`quvchilarga milliy iftixor tuyg`usini shakllantirish,ularning kitobga bo`lgan e’tibori va qiziqishini kuchaytirish. Adib ijodi orqali o`quvchilar dunyoqarashini rivojlantirish. Vazifalar: O`quvchilarda mavzuga nisbatan qiziqish uyg`otish, ularda mavzu asosida bilim va ko`nikmalarni shakllantirish, kengaytirish; Mavzuga oid berilgan savollarni o`quvchilar tomonidan guruh holatida o`zgartirib olishlari hamda berilgan topshiriqlar qay darajada o`zgartirilganligini nazorat qilish,ularning bilimini baholash.
O`quv jarayoning mazmuni	Imom al-Buxoriy hadisshunos ekanligi, Buxoriy hadislarining mohiyati, ma’no-mazmuni, u qoldirgan hadislarning yoshlar ma’naviy tarbiyasidagi ahamiyati haqida
O`quv jarayonini amalga oshirish texnologiyasi	Metod: Interfaol, “Tushunchalar tahlili”, “Tezyurar poyezdi”, “Jumboqli bekatlar”, “Har sohadan bir shingil” Shakl: guruhlarda ishlash (slaydlar asosida). Vosita:Buxoriy rasmlari asosida buklet, Buxoriy va Termiziy hadis kitoblaridan namunalar, slaydlar, ko`rgazmali qurollar va “Rag`bat” kartochkalari Nazorat: og`zaki va yozma Baholash: 5 balli tizim asosida
Kutiladigan natijalar	O`qituvchi: Mavzuni qisqa vaqt ichida barcha o`quvchilar tomonidan o`zlashtirishiga erishadi.O`quvchi faolligini oshiradi. O`quvchilarda fanga nisbatan qiziqish uyg`otadi.Bir darsda barcha o`quvchilar baholanadi.O`quvchilar tomonidan darsni mustaqil o`rganish va uni xotirada saqlash,boshqalarga yetkazish,savol berish va savollarga javob berishga o`rgatadi O`quvchi: yangi bilimlarni egallaydi. Mustaqil ijodiy ishlashni o`rganadi, nutqi rivojlanadi. Qisqa vaqt ichida ko`p ma’lumotga ega bo`ladi.
Kelgusi rejalar	O`qituvchi: pedagogik texnologiyalarni o`zlashtirish va darsda tadbiq etish, takomillashtirish, o`z ustida ishlash.Pedagogik mahoratni oshirish O`quvchi: mustaqil ishlashni o`rganish,o`z fikrini ravon bayon qila olish. Shu mavzu asosida qo`shimcha materiallar izlash, ularni o`rganish. O`rtoqlarini fikrini tahlil qilish
Uyga vazifa	Buxoriyning hayoti va ijodini o`rganib,uning hadislarini yod olish

Darsning borishi:

I.Tashkiliy qism: Salomlashish, madhiya kuylash, davomatni aniqlash, guruhlar bilan tanishish, guruhlar shiorini tinglash
II. O`tkan mavzuni so`rash: “ Jumoqli bekatlar” metodi yordamida o`tgan mavzuni mustahkamlash. 1-bekat. “ Jonlantirish” san’ati qo`llanilgan baytga misol keltiring 2-bekat. “Jonlantirish” san’ati ya`ni tasvir vositasi qo`llanilgan san’at adabiyot ilmida qanday nomlanadi. 3-bekat. “Husni ta`lil” san’ati haqida gapiring. 4-bekat. “ Mubolag`a” san’atiga misol keltirish. 5-bekat. “ Talmeh” san’ati haqida gapiring. 6-bekat. “ Ishtiqoq” san’ati qanday bo`ladi. 7-bekat. “ Tazod” san’ati haqida gapiring. 8-bekat. “ Tajnis” san’atiga misollar keltirish. 9-bekat. “ Ko`ngul” so`zining qanday ramziy ma`nolari bor Dars qoidalari: 1. O`zaro hurmat 2. Erkin fikrlash 3. Do`stona munosabat 4.O`zgalar fikrini hurmat qilish 5.Ahil jamoaga aylanish 6. Vaqtga amal qilish 1. Sinf o`quvchilarini guruhlarga bo`lish: Unda o`quvchilarni uch guruhga bo`lamiz. 1. “ Topqirlash” 2. “ Zukkolar” 3. “Bilimdonlar”
Bunda o`zlariga sardor hamda shior tanlaydilar Shiorlar: 1. Intilganga tole` yor. 2. Oz-oz o`rganib dono bo`lur, Qatra-qatra yig`ilib daryo bo`lur 3. Bilmaganni so`rab o`rgangan olim, Orlanib so`ramagan o`ziga zolim.
III. Yangi mavzu bayoni: Darsning qisqacha mazmuni: Imom al-Buxoriy islom dunyosining eng mashhur kishilaridan biridir. Uni “Muhaddislar imomi”deydilar. “Muhaddis”so`zi-“hadis biluvchi, hadis aytuvchi”degan ma’nolarni bildirgan. Hadislar esa payg`ambarimiz so`zlaridir. Bundan chiqadiki, Imom al-Buxoriy payg`ambarimiz so`zlarini yig`gan, o`rgangan, aytgan allomadir. Hadislarni yig`ish payg`ambarimiz davrlaridan boshlangan. Lekin vaqt o`tishi bilan hadis aytuvchilar ko`payib ketgan, shu sababdan ularni saralash, ishonchlilarini, ishonchsizlaridan ajratib olish uchun hadisshunoslik fani vujudga kelgan.
Payg`ambarimiz so`zlari roviylardan yig`ilgan. Roviy-ma’lumot beruvchi, ma’lumot aytuvchi deganidir. Roviylar asosan ikki xil bo`ladi:sahobalar va tobeinlar. Sahoba deb payg`ambarimizni ko`rgan va u kishi bilan suhbatda bo`lgan izdoshlariga aytilgan.Tobeinlar esa payg`ambarimizni emas, sahobalarini ko`rib, ulardan eshitganlarini aytuvchilardir.
Hadis ikki qismdan-sanad va matndan tashkil topgan.Sanad-payg`ambarimiz so`zlarining qachon, qanday sharoitda, kimlar huzurida aytilganligi hujjati bo`lsa,matn uning mazmunidir.
Allomaning ismi-Muhammad, otasining ismi Ismoil bo`lib, 810-yilning 21-iyunida Buxoro shahrida tug`ildi. Otasi ham muhaddis bo`lib, goho tijorat bilan shug`illangan. Onasi ham ziyoli insonlardan bo`lgan. Ziyoli oilada voyaga yetgan alloma 16 yoshida minglab hadislarni yod bilgan va u ilm olish uchun yurtma-yurt kezib,minglab hadislarni yozib olgan. Bularning samarasi sifatida bizga yigirmadan ortiq asari yetib keladi. Shularning ichida “Al-jome’ as-sahih”nomli kitobi ustida 16 yil ishlagan va 600 ming hadis ichidan 7397 hadisni saralab olgan.
Imom al-Buxoriy hayotining so`nggi yillari Samarqand yaqinidagi Xartang qishlog`ida kechdi. U 870-yilning 31-avgustida vafot etdi. Qabri o`sha yerda ,hozirgi Samarqand viloyati Payariq tumani Xartang qishlog`idadir. O`quvchilarning darsdagi faolligini oshirish maqsadida “Tezyurar poezdi” o`yini orqali birinchi o`quvchi bir ma’lumot aytadi. Keyingi o`quvchi ma’lumot aytishda davom etadi.
IV. Yangi mavzuni mustahkamlash: “Har sohadan bir shingil” o`yini
1. Davriy sistemani kim tuzgan?
2. Globusni kim yaratgan?
3.Mustaqil so`z turkumlarini sanab bering. 4. “ O`tkan kunlar” romani muallifi?
5. Men 9-sinfda o`qiyman so`zini inglizchada aytib bering. 6. Butun olam tortishish qonuni kim tomonidan yaratilgan? 7. Ga`zal mulkining sultoni? 8.” Fasli navbahor o`ldi” misrani davom ettiring. 9. Ikki yoki undan ortiq kesimdan tashkil topgan gap? 10. Tadbirkorlik faoliyati turlarini sanab bering.

Musnadi	Hadislarni bir-biridan eshitib rivoyat qilib,avloddan-avlodga qoldirgan roviylar ro`yxati
Riyo	Ikki yuzlamalik
Qavl	So`z
Sahih	Ishonchli
G`ayrisahih	Ishonchsiz

V.O`quvchilarni baholash va rag`batlantirish: Dars so`ngida o`quvchilar shartlar bo`yicha to`plagan “Rag`bat” kartochkalari sanaladi. G`olib guruh o`quvchilariga “Sirli sandiq” taqdim etiladi. Sirli sandiq ichidan kalit chiqadi. Bu kalit ramziy ma’nodagi kalit bo`lib g`olib bo`lgan jamoa Samarqanddagi Imom al-Buxoriy maqbarasining darvozasini ochuvchi kalit hisoblanadi.
VI. Uyga vazifa: Imom al-Buxoriy hayotiva ijodi bo`yicha 15 ta savolnoma yozish